str 018 019 (2)

6,

,JA NIE Z SOU. ANI Z ROLL..^{1 2 3 4 5 6}

„Ja nie z soli ani z roli, ale z tego co mnie boli” — mawiał Stefan Czarniecki dla podkreślenia, że swą karierę zawdzięczał nie majątkowi, lecz własnemu wysiłkowi. Istotnie, w dawnym wojsku polskim prędzej mógł zrobić karierę syn magnata niż syn nawet średniozamożnego szlachcica. Przekonał się o tym Czarniecki, który buławę hetmańską, w dodatku mniejszą, otrzymał dopiero tuż przed śmiercią (zresztą dzięki temu, że została ona odebrana rokoszaninowi Jerzemu Lubomirskiemu). Niemniej jednak służba w wojsku otwierała drogę do kariery, a nawet dawała szansę życiową tym synom chłopów i mieszczan, którzy do tej służby zostali dopuszczeni. Jednakże w warunkach kryzysu państwowości polskiej, w XVIII wieku, nawet synowie szlacheccy musieli szukać kariery wojskowej poza granicami kraju. Zaś w okresie powstań narodowych, gdy służba ojczyźnie nie była już przywilejem szlachty, nawet wśród wyższych dowódców nie brakowało plebejuszy. Oto dziesięć przykładów ilustrujących te prawidłowości i wyjątki.

7.    Czy postać Michałka z Potopu Sienkiewicza jest autentyczna?

8.    W bitwie pod Byczyną poległ Kozak, który przedtem zasłynął jako obrońca Rabsztyna. O kogo chodzi?

9.    Z jaką postacią chłopa kojarzą ci się bitwy pod Racławicami i Szczekocinami?

10.    Z jakiej służby i w jakiej randze przeszedł do wojska polskiego Franciszek Rymkiewicz?

2* 19

1

   Który z dowódców powstańczych 1863 roku był z zawodu blacharzem?

2

   Który z polskich generałów broni służył przez 20 lat w armii saskiej, zanim mógł znaleźć służbę w armii polskiej?

3

   Z tytułu jakich zasług wojskowych Stefan Batory nobilitował pod Wielkimi Łukami kilku chłopów?

4

   Czy w dawnej Polsce miał miejsce wypadek, aby osoba pochodzenia chłopskiego osiągnęła stopień generała?

5

   Jaki stopień wojskowy osiągnął chłop Franciszek Swistacki?

6

   W 1809 roku zginął pod Kockiem pułkownik, który do trzydziestego roku życia zajmował się handlem końmi. O kogo chodzi?