str27101 djvu

NAUKA

snuć z tych doznań logicznie. Z tego właśnie powodu nie mogłem nigdy zrozumieć zagadnienia aprio-ryzmu w sensie Kantowskim. Przy roztrząsaniu sprawy istoty pojęć będzie nam chodziło zawsze li tylko o odnalezienie owych cech zespołów doznań zmysłowych, których pojęcia te dotyczą.

Co się więc tyczy pojęcia przestrzeni, to zdaje się, że musiało je poprzedzać pojęcie przedmiotu cielesnego. Struktura zespołów i wrażeń zmysłowych, która owo pojęcie mogła wywołać, została już niejednokrotnie ujęta. Zbieżność niektórych wrażeń wzrokowych i dotykowych, ciągłość śledzenia w czasie, możność powtórzenia wrażenia w dowolnej chwili (dotykanie, oglądanie) — stanowią niektóre z owych cech Skoro na podstawie wyżej zaznaczonych doznań ukształtowało się już pojęcie przedmiotu cielesnego (pojęcie to nie jest bynajmniej uwarunkowane przez istnienie pojęcia przestrzeni lub stosunku przestrzennego), wówczas potrzeba myślowego ujęcia współzależności, istniejącej pomiędzy takiemi przedmiotami cie-lesnemi, musi nieuchronnie pobudzać do tworzenia pojęć, którym odpowiadają stosunki przestrzenne pomiędzy owemi przedmiotami. Dwa przedmioty cielesne mogą dotykać się wzajemnie lub znajdować się od siebie w pewnej odległości. W drugim wypadku można umieścić między niemi trzecie ciało, nic nie zmieniając w układzie owych

246