WA308Y0 II10105 POCZATKI SZTUKI058 I djvu

54 —

przekonać, jak mało zmieniły się upodobania na tym punkcie. W każdym pudełku farb najwcześniej opróżnioną zostaje miseczka zawierająca cynober; jeżeli zaś dziecko mówi z włas-nego popędu o jakiejś barwie, to będzie nią niemal zawsze jaskrawa czerwień. Ale i dorośli, mimo całe nowoczesne ubóstwo i stępienie poczucia barw, umieją zazwyczaj jeszcze odczuć urok barwy czerwonej. Goethe daje prawdopodobnie wyraz powszechnemu wrażeniu, sławiąc w swej nauce o barwach nieporównaną w wywoływaniu wrażeń siłę barwy żółto-czerwonej *) To też czerwony kolor od najdawniejszych czasów odgrywał znaczną rolę w stroju, zwłaszcza męskim. Zwyczaj, polegający na tym, że powracający tryumfator malował się na czerwono, znikł wprawdzie wraz z upadkiem Rzymskiej Rzeczypospolitej, ale aż do zeszłego stulecia włącznie szkarłat był ulubjoną barwą w stroju męskim **), zaś europejski uniform wojskowy zachował jeszcze jasno-czerwony odcień w takim stopniu, jaki bynajmniej nie jest pożądany wobec udoskonalonej broni, bijącej na odległość. Powstaje lcwestja, czy to silne oddziaływanie czerwieni wywoływanym bywa przez bezpośrednie wrażenie barwne, czy też raczej dzięki pewnym skojarzeniom. Wiele zwierząt odczuwa czerwony kolor podobnie jak człowiek. Każdemu dziecku wiadomo, że widok czerwonej chustki wprowadza byki i : ndyki w namiętne podniecenie, każdy zaś zoolog zauważy łatwo, że drugorzędne oznaki płci uderzająco często są zabarwione na czerwono, począwszy od płomienno-czerwonych odcisków na zadzie i policzkach zmysłowego pawjana i żółto-czerwonych g-rzebieni kogucich, az do żółtawo-czerwonego grzebienia na grzbiecie samca-tryto-na w okresie parzenia się.

Fakty te wskazują niewątpliwie na to, że estetyczne działanie czerwonej barwy polega przeważnie na wrażeniu

*) „Żółto-czerwona barwa; strona czynna dosięga tu najwyższej energji i nie dziw, że zdrowi, energiczni, prości ludzie mają do niej szczególne upodobanie. Zauważono też powszechnie upodobanie do tej barwy wśród dzikich ludów.“ Farbenlehre, 775.

**) Por. mianowicie obrazy średniowieczne i z czasów Odrodzenia.

http://rcin.org.pl