WA308Y0 II10105 POCZATKI SZTUKI224 I djvu

220

W lepszych powieściach spółczesnych akcja służy tylko do uwydatnienia i rozwoju charakterów; w opowieściach pierwotnych, przeciwnie, charaktery służą tylko do podtrzymania akcji; dla tego nie są one nigdy dobitnie zarysowane, lecz tylko zlekka naszkicowane, i to w sposób nader pobieżny i powierzchowny. Pouczającym jest pod tym względem porównanie zwierzęcych baśni Austral-czyków i Buszmenów z niemieckim poematem „Reineke-Lis“. W ostatnim akcja jest wynikiem logicznym charakterów poszczególnych zwierząt, doskonale wystudjowanych i przedstawionych w ich przyrodzonej swoistej różnorodności. Przeciwnie, u Buszmenów i Australczyków charaktery zwierząt są zupełnie dowolnie przedstawione i zawsze odgrywają tylko podrzędną rolę; rzadko bardzo można się doszukać jakiegoś głębszego związku pomiędzy charakterami postaci, występujących w opowieściach, a ich awan-turniczemi przygodami. — Również niewystarczającą jest charakterystyka postaci ludzkich w opowieściach Eskimów. Najczęściej nic więcej nie mówi się o jakiejś postaci, jak tylko to, że jest „dobra⁴⁴ lub „zła^u. Utarło się tu przytym kilka typowych postaci, nigdzie jednak charakterów indywidualnych nie spotykamy. „Stary kawaler zawsze ukazuje się tu jako śmieszny dziwak, kobietę wogóle przedstawiają jako zajętą wyłącznie własnym gospodarstwem; wdowa natomiast jest prawie zawsze życzliwa i miłosierna; pięciu braci reprezentują zwyklę pychę i grubijaństwo, z tych zaś średni jest zazwyczaj zazdrosny⁴⁴*).

Jeszcze pobieżniej traktuje bajarz pierwotny opisy przyrody. Nadmieniliśmy już wyżej, że przyroda posiada dla ludów myśliwskich jedynie praktyczne znaczenie, oraz wyjaśniliśmy, jakie są tego przyczyny. W ich opowieściach tło otaczającej przyrody o tyle tylko bywa uwzględniane, o ile niezbędne to jest do zrozumienia przebiegu

*) Rink, 90.

http://rcin.org.pl