0336

VI. 14.

ZIEMOWIT I (ż. PEREJASŁAWA).

319

przekazał po swej śmierci Ziemowitowi. Pod r. 1251 (raczej może 1248) zapisuje tenże latopis wiadomość, iż Daniło wezwał Ziemowita do wspólnej wyprawy na Jaćwież ¹), i odtąd akcya obu książąt była w tej sprawie przez dłuższy czas jednolitą, jak wynika z układu Burkarda, wicelandmistrza pruskiego, z Daniłą i Ziemowitem z daty 24 listopada 1254 r.²), mocą którego wicelandmistrz odstępuje excettenti viro Danieli primo regi Ruthenorum et illustri principi Szamovito duci Mazowie et eorum liberis terciarn partem terre Jatwezenorum christiano nomini subiugandatn. Wreszcie, kiedy Stolica papieska nawiązała z Daniłą rokowania o koronacyą, w szeregu tych, którzy mu doradzali przyjąć koronę, wymienia Latop. Hipac.³) prócz jego matki i Bolesława Wstydliwego, jeszcze tylko Ziemowita; z tymże Ziemowitem, według dalszej wiadomości latopisu⁴), czyni Daniło ponowną wyprawę na Jaćwież. Są tu wszędzie ślady tak bliskiego stosunku między obu książętami, w jakim Daniło w owym czasie z żadnym innym księciem polskim, ani Ziemowit z żadnym innym księciem ruskim nie zostawał, a gdy skądinąd wiadomo, że żona Ziemowita była Businką, przeto nie mogąc z wiadomych przyczyn przypuścić, iżby to była siostra Daniły, najsnadniej przyjąć, że była jego córką. Mniemanie, jakoby w zabójstwie Ziemowita r. 1262 brał udział Szwarno, Daniły syn, jest nieuzasadnionem ¹).

Była tedy Perejasława stryjeczną siostrą Włodzimierza i Mścisława Wasilkowiców, ci ostatni zaś, biorąc wzgląd na jej związek z Ziemowitem, stryjecznymi wujami, nie braćmi Konrada II, jak ich nazywa Latop. Hipac. w przytoczonych poprzednio miejscach. Określenie, z tego punktu widzenia, nieścisłe, ale w każdym razie bardziej usprawiedliwić się dające, aniżeli, gdybyśmy przyjęli hipotezę odmienną, t. j. że Perejasława była córką Wasilka Romanowica, a więc rodzoną siostrą Włodzimierza i Mścisława; bo wtedy ci dwaj byliby wujami Konrada w najściślejszem tego słowa znaczeniu, a ten ich stosunek powinowactwa do niego byłby tak bliskim, że trudno przypuścić, ażeby Latop. Hipac. nie uwzględnił go przed wszystkimi innymi, a więc nie nazwał ich wujami, i dał raczej pierwszeństwo nazwie brat, opierającej się na innym, dawniejszym związku Piastów z Ruryko-wicami {VI. 17b.). Zresztą Wasilko, jakkolwiek zostawał w pewnych stosunkach z Polską i Mazowszem, nie miał z niemi nigdy, a zwłaszcza z Ziemowitem, stosunków tak bliskich jak Daniło; co także przypuszczenie o małżeństwie jego córki z księciem mazowieckim czyni mniej prawdopodobnem. Ze po śmierci Ziemowita losem osieroconego Konrada nie zajęli się synowie Daniły, ale dalszy powinowaty, Włodzimierz Wasilkowie, wyjaśnia dostatecznie fakt, że Szwarno, Daniły następca, prowadził od początku rządów nieprzyjazną wobec książąt polskich politykę.

Do ustalenia daty zaślubin Ziemowita z Perejasława znajdujemy pożądaną wskazówkę w dokumencie Bolesława I mazowieckiego z 24 czerwca 1247 r.²), w którym Ziemowit nazwany jest jeszcze iurenis domicellus. Określenie to, jak wskazaliśmy powyżej³), zdaje się przemawiać za tein, że w chwili wystawienia dokumentu, a więc jeszcze w połowie r. 1247 Ziemowit był bezżennym. Z drugiej strony Latop. Hipac.⁸) już pod r. 1248 (błędnie 1251) mówi o instancyach Daniły u Bolesława w sprawie przekazania Mazowsza Ziemowitowi, a bezpośrednio z tym szczegółem łączy też wiadomość o wspólnej akcyi Daniły i Ziemowita wobec .laćwieży. Ten uderzająco bliski stosunek wskazuje, że wtedy albo już istniało owo małżeństwo, albo też w najbliższym czasie potem przyszło du skutku jako wynik owego politycznego zbliżenia się obu książąt. Czas około r. 1248 będzie tedy najprawdopodobniejszą datą zaślubin; a potwierdza to mniemanie i ta okoliczność, że właśnie podówczas dopiero Ziemowit uzyskał samoistne rządy, naprzód, po śmierci ojca, jako książę czerski, a wnet potem, jeszcze w ciągu r. 1248, po śmierci brata, jako książę całego Mazowsza.

Datę śmierci Perejasławy zapisał Długosz w przytoczonym poprzednio ustępie pod dniem 12 kwietnia 1283 r. AVykazaliśmy. że jest to wiadomość zaczerpnięta z wcześniejszego, bliżej nam nieznanego źródła mazowieckiego, i dlatego, co do daty rocznej przynajmniej, nie ma powodu podawać jej w wątpliwość. Natomiast datę dzienną podają odmiennie: Nekr. Lubiń. (21 lutego) i Nekr. Domin. krak. (11 grudnia). Ta ostatnia data nie może tu być braną wcale w rachubę, jak bowiem wyjaśniliśmy poprzednio '■’), Nekr. Domin. krak. nie zawiera właściwych dat nekrologicznych, ale tylko dowolnie obrane daty kommemoracyi. Również i Nekr. Lubiń., nawet w starszej części, nie jest wolny od błędów chronologicznych ¹⁰), z którego to względu trzeba dać

1

1) Str. 538. — 2) Kod. dypl. Pol. III. nr. 30. — 3) Str. 548. — 4) Str. 549. — 5) Latkowski. Mendog 121. —

2

Kętrzyński, Trzydzieści dokum. kat. ploc. nr. 5. — 7) Por. str. 316. — 8) Str. 537. 538. — 9) Str. 237 uw. 7. — ^,0) p₀r.

3

str. 86 uw. 1.