40326 Strelau8

595

Emocje i motywSjJja b Rozdział 7

praCKpsyAolo^ drfjf|§f:j J?t s,t|$g;e-ri.,{ i -'5^—)y.

W literaturzćpolsl^j doczekało się ono gruntownej i feysfepjfcrilli gMttkM ptflizy auforlliSi Malewski s|jp ^§7^^aie_: a«i|iza ta Z feaififeeiiBoS^jJcMiijać musiyla interesujący materiał empiryczny, stanowiący zaplecze tej koitófepc||'-.

Koncepcja .dysonansu pnaaaai&Bynidest teoriąjpg|||«' niejszą niż teoria motywacji. Jakkolwiek Festinger {19517;} av/aąął. ze teorie cf^soSaBs^pausIijm^# ta \yać w jakimś ::ywBg|7.kl z teorii    l^^nąfi|§ził,~it

dysonans poznawczy i motywacja to problemy pozostające- y? *ptążku &>śi TajShyifl. Nip. zmlinia t«ia^i,^rże ’l*fi^ykfcgrii|ci^'jpsy3a®|^iti^3^#:3$ie_^teorięr^:Sylb-nansu poznawczego można uznać za interesujący i waż-tawpplad iliiiteglf motywacji ludzkich zachowań. Przy-p:©nąfn<ić wagfi©, za l| estrfągęf - Jjtzdltfei' vf§|5©ipł^$0wnik, Kurta Lewina - współtworzył topologiczną teorię motywacji (por. Atkinson, 1964), szczególnie w tej części, któ-p.Hfi&tpgwłajjpozia»u;aspif||ji.:- 'c

Założeń i# teorii dy^n'$&sveisąłc|g3#ć pr§IS|ijBo pierwszy zakłada się, że ludzie gromadzą dane poznawcze Ąwgmtions)², które stanowiąjakiś fragment całej wiedzy. Po> 4rugi% ćfeiGsie można ze sobą porówrfejatf|choć sają. pascha*^! pilrej|s§|ywania nie £ś*t ®ei&yw.i$1|2). Po trzecie wreszcie, wynikiem porównywania danych poznawczych może być ustalenie jednej z trzech relacji między.iŚimi^piILsoiflśau. dysonansu łu|pbr|Ju is$|ipku.

Brak związku między danymi poznawczymi (przfis konaniami, opiniami, informacjami o zachowaniu i tak dalej) y?pi jmotywltjj®^ obojętny, nie ma żadnego po-¹ i^g|p8lja z m#|śpp|jją 'J^lrunftSjy^^MąBaiowaMlgSs Konsonans pojaw®    gdy;(biot^.ctppd uwagę

tylko dwa elementy poznawcze naraz) z treści jednego elementu wynika treść drugiego. Konsonans jest stanem pozytywnym, zatem jednostka chce go podtrzymać, je-||tl|^«p|piejs|^ądf^:^ pijvjr\#£@jlydi|pt z04Sfc^abtnteP-■ny -pl^onans pojjg^ią$ię yztjsdyygdyylpKWlc pod uwag-, tyij^»|||p ||emen% pffiaaPigd^ipija^gSMBeścl jednego elementu wynika psychologiczne przeciwstawienie lub zaprzeczcie drugiego.

Choć mogłoby z tego wynikać, że konsonans lub dy-SOn^^mają cftftakieit^fpunktowy” (albo jest, albo go nie rzes^gi^p^ći HftlaMpiiSffp^^adza pojęcia i^||f|if§| dysc|^^#S^p|Bpg:» idWilBPltej wielości

Okłada, że

dysona^^^ikonsgiabsjesttytJi wl^kszy^ Łp^.ważniejsze są dane poznawcze pozostające ze sobą w związku, a całkowita wielkość dysonansu doświadczanego prze?

jednostkę jest tym większa, im korzystniejsza jest pror porcja walonych peiaeji dysonansowyc^t co ws^ś^ciii. 'relacji znaczących.

_ l&wró|my uwagę jp| ważny (i ciasto błędnie inteifc* pretot^oywy łipltturzai fekt Ttoi i%rfy$orj|ft5ł4 jf zgodnością i sprzecznością. Dysonans występuje tyłka wtedy, |p)B§p:hodzi-relacji,wyklraśftani%‘i5(zaprze-czania) hjięętgty eterjigniapii poi&iaśflffiągtć&ifr zachodzi ■ zaś, gdy elementy, choć niezgodne (różne od siebie), nie są ze sofłf ;ipfie<li|ne. Wielkość,dysonansu nie zależy od wielkcSci;rpzbieżno|a^bo ta chafakt# sfkr^ny, tćSęii. ^! polega na wykluczaniu, ale od ważności danych poznaw-j^ch. Festinjjpr dodajecie wielkość dysonansu, powstałego na przśfcład pfey ^r^łfczrfeści opinii spoi&ezhydl.,, t gależy także od wiarygodności źródła opinii czy od atrakcyjności tego źródła. W innym miejscu tej samej pracy powiada, że wł.elksść dystorpnsu jest tym*n$£sz$ Jreł! większa jest liczba elemiiitiSv późoSftjąc^iW dy^jptajjfr*' sie (Festinger, 1957).

Dysl|ian§sjjest, zdaniem Festingerapftanem przykrym, "podcKs^ym^ swoim dżfił’atu« do p|j|ędu i ufti~. chamiającym działania zmierzające do usunięcia sprzeczA ności. Im większy dysonans, im większa jego całościowa silą, tyrWśtłńieTśźe jest dążenie do ragj$- usunięcia.

„sTeoria- dyipnańsu pożl&wcfigo*nie" zajmuje praktycznymi operacjami ukierunkowanymi na usunięcie sprzeczności. Sposoby redukowania dysonansu, po-sirffowanfHpffeez Festingera,|||j|opęracje::gozhawcze, na przykład zmią^a ;t«śc|gens^^®inegó fi element®; - etyli zmiana jednego z pr^kenau- albo^ojcieiicze-, nie” dysonansu poprzez dodanie danych poznawczych konsonansowych wobec jednego z przekonań, na przykład prze,: pr?|||jrte d»atkowt® załjSSeń albo przdf¹ , femrłfejdai^'lk|3Ct$iAp^|ch \j

Ważnym elirne^^rift#rii dysonansu pc • jcl i \ c    j j

jest twierdzenie, że redukcja dysonansu może być uzależniona od zakotwiczenia elementów poznawczych fcpiis^^&isto^i. Innymi słowy, dane poznawcze pozo-l&jącfSjW d|tan®ilJe n|||g%t§p|pi a|»ę ^mianię J. I^ót^zy to s^|zęgolnfc rrtotaao.ptwąioT^. ch |Ćpr$z^j:t|iMf^e&f** wistości. Mcpe ^    usu^ęii.' d;. -orrąp^c

najpierw konieczna jest zmiana rzeczywistości zewnętrznej, dopiero potem zaś —jako konsekwencji — spodziewać się można zmiany przekonań.

PgJ^ję Fi€tza Hiśfdera oraz prace Festingera, nawią-

” fcująjsąa do^tóf^^i^^h^klljłligtotniępizytżlsiifesię

Je^jfflpwi vt pswc,kołogiDn^p<ianegó późfu^,

.iucią pt?nąśycssą. Sf.otkały"sis    z ogrpńia^nr-k³?¹^

■* Besowaniem i eKtuigpimem, tefcle z kiy^k|| zywano na ograniczenia wynikające z punktowego,

- W polskiej literaturze przyjęło się tłumaczyć cognitiom jako „przekonania” (por. Malewski. 1975), co zniekształca nieco sens propozycji Festingera. Sądzimy, że termin „dane poznawcze” lepiej oddaje intencje oryginału.