DSCF5313

35

1. Zagadnienia ogólne

gleby, stan sanitarny gleby i roślin, zmniejsza nasilenie roślinności konkurencyjnej, korzystnie wpływa na działanie innych czynników agrotechniki. Skutkiem niekorzystnego następstwa roślin jest duża obniżka plonu (tab. 1.2), szczególnie w warunkach słabszych gleb. Z przyrodniczego i rolniczego punktu widzenia najwłaściwsze byłoby przywrócenie bioróźnorodności zmianowań. Gospodarowanie w takich warunkach wysycenia zbożami wymaga stosowania czynników rekompensujących niewłaściwe następstwo. Wrażliwość na zaniechanie płodozmianu jest cechą gatunkową, a może nawet i odmianową. Najmniejszą tolerancję wykazuje pszenica, a następnie jęczmień. Żyto plasuje się w rzędzie zbóż dobrze znoszących uprawę w monokulturze. Zachowania owsa są różne - od dużej tolerancji do znacznej wrażliwości występującej w warunkach sprzyjających rozmnażaniu się mątwika. Tolerancja pszenżyta na uprawę po sobie i po zbożach jest dość duża na glebach dobrych i średnich (spadek plonu o 6^8%), mała na glebach żytnich dobrych (spadek plonu o 28%) i bardzo mała na żytnich słabych (spadek plonu nawet do 40%).

Tabela 1.2. Porównanie wydajności zbóż w poprawnych przyrodniczo płodozmianach i monokulturach zbożowych (Zawiślak i in.)

	Plon (t/ha)		Różnica
	w płodozmianie	w monokulturze	(%)
Pszenica ozima (140 doświadczeń)	4,52	3,25	28
Jęczmień jary (140 doświadczeń)	4,63	3,63	22
Żyto ozime (125 doświadczeń)	4,19	3,45	18
Owies jary (59 doświadczeń)	4,84	4,11	15
Kukurydza zielonkowa (52 doświadczenia)	58,0	53,8	7

Rekompensacyjna rola agrotechniki wobec zaniechania płodozmianu jest, niestety, mniejsza, niż to się powszechnie uważa. Z czynników nawozowych najlepiej kompensacyjnie działa nawożenie organiczno-mineralne. Samo nawożenie mineralne (NPK) może zmniejszyć obniżkę plonu wynikającą ze złego następstwa, nie więcej jednak niż 6-15%. W uprawie po sobie pszenicy, pszenżyta i jęczmienia duże znaczenie kompensujące mają chemiczne zabiegi ochronne, zarówno odchwasz-czające, jak i przeciwko chorobom. Ich plonochronną rolę w warunkach złego następstwa zbóż ocenia się łącznie nawet na 30—40% w przypadku pszenicy i 15—25% w przypadku jęczmienia. Rekompensacyjna rola tych zabiegów dla żyta i owsa jest bardzo słaba, co najwyżej kilkuprocentowa. W warunkach zwiększonego zagrożenia chorobami podstawy źdźbła bardzo duże znaczenie plonochronne ma zastosowanie antywylegacza. Bardziej ekologiczny niż chemia może się w takich warunkach okazać czynnik doboru odmian o sprawniejszych mechanizmach odporności na choroby łamliwości źdźbła i kompleks grzybów podsuszkowych. Czynnikiem antyzmęczeniowym jest uprawa dwuliściennych międzyplonów ekologicznych,