DSCF5331

1. Zagadnienia ogólne

części roślin, zwane w praktyce wysmalaniem. W przypadku gleb piaskowych może także następować wywiewanie wierzchniej, wysuszonej warstwy gleby i odsłanianie węzła krzewienia.

Pewne znaczenie dla zimowania ozimin mają elementy tzw. mezokiimatu. Tworzą go chociażby lasy, zbiorniki wodne czy zadrzewienia śródpolne, które — znajdując się w strukturze użytków rolnych — różnicują zarówno temperaturę, jak i wilgotność, prędkość wiatru, intensywność usłonecznienia, długość zalegania pokrywy śnieżnej itd. Lokalnie duże znaczenie dla zimotrwałości zbóż ma urzeźbienie pól, które różnicuje mikroklimat. Wystawa i nachylenie stoku w istotnym stopniu decyduje o trwałości pokrywy śnieżnej i dobowej amplitudzie temperatury, zastoiskach mrozowych, ponadto warunki wzrostu i rozwoju roślin przed zimą na różnych zboczach są odmienne. Pola pagórkowate praktycznie nie nadają się do uprawy jęczmienia ozimego, a także mniej zimotrwałych odmian pszenicy i pszenżyta. Najlepsze warunki do zimowania zbóż stwarzają gleby mineralne o właściwych stosunkach powietrzno-wodnych. Jako szczególnie niekorzystne należy wymienić gleby torfowe, a częściowo także lessowe, na których dochodzi do odsłaniania węzłów krzewienia, bądź wypierania (wysadzania) całych roślin.

Na zimowanie roślin mają wpływ praktycznie wszystkie ogniwa agrotechniki jesiennej. Ich znaczenie polega na modyfikowaniu wpływu czynników siedliska. Na zimowanie zbóż może wpływać przedplon przez czas zebrania z pola i warunkowanie terminu siewu oraz przez siłę nawozową resztek pożniwnych. Przedplony późno schodzące z pola, np. burak cukrowy lub bobik o tradycyjnym wzroście, zmniejszają zdolność przezimowania roślin. Z kolei dobre przedplony motylkowate mogą w szczególnych przypadkach również zmniejszać zimotrwałość, gdyż opóźniając hartowanie, powodują uwodnienie tkanek i nadmierny wzrost wegetatywny, szczególnie zbóż o wczesnym terminie siewu. Ten ostatni wpływa na zimowanie wyjątkowo silnie. Siew zbyt wczesny, powodujący wybujałość roślin przed zimą, nie sprzyja hartowaniu i zimowaniu, podobnie jak siew opóźniony, który uniemożliwia uzyskanie fazy 4—6 liści przed zahamowaniem wegetacji. Typy zbóż o dużych wymaganiach świetlnych lepiej hartują się, lepiej zimują, a także lepiej plonują przy rzadszych siewach. W łanach gęstych już jesienią zachodzi silna samoregulacja ich zwartości. Odmiany o mniejszych wymaganiach świetlnych nie reagują gorszym hartowaniem, krzewieniem i zimowaniem na gęsty siew. Zbyt gęste siewy mogą ujemnie wpływać na zimowanie szczególnie jęczmienia, a także żyta, w mniejszym stopniu pszenżyta i pszenicy.

Istnieje wyraźny związek między zimotrwałością zbóż a przedsiewnym nawożeniem azotowym oraz fosforowym, potasowym i magnezowym. Szkodliwy wpływ azotu jest dość oczywisty, bo powoduje nadmierny wzrost wegetatywny, zwiększone uwodnienie tkanek, opóźnienie hartowania oraz większą wrażliwość na Fusa-rium nivale, a wcześniej na mączniaka prawdziwego (np. jęczmienia ozimego). Skutkami powyższego jest gorsze przezimowanie roślin.