Image
38 djvu

129

nem. Było ono jednak nader szczupłe, w razie niebezpieczeństwa królowie uzupełniali je przez nowe zaciągi żołnierskie.

Magnaci utrzymywali na kresach własne chorągwie, służące nieraz do ochrony ich prywatnych interesów i ambicyi.

Stefan Batory zorganizował z chłopów dóbr królewskich piechotę zwaną łanową lub wy-braniecką. Oddawała ona wiele usług przy obleganiu i zdobywaniu fortec, długo się jednak nie zdołała utrzymać.

Próbowano także niejednokrotnie zużytkować siłę kresowych Kozaków ku obronie Rzeczpospolitej; próby te jednak nie powiodły się, ograniczanie ich swobód doprowadziło do krwawych zaburzeń, zakończonych oderwaniem się Kozaczy-zny i przejściem jej pod panowanie Moskwy.

Sprawy wojskowe regulowała narzucona przez Rosyę ustawa z 1717 roku; liczba wojska wynosić miała 24000, 16000 dla Korony, 8000 dla Litwy. Zajmował się nimi sejm czteroletni i siły zbrojne podniósł do 100000. Uchwała ta jednak wykonaną nie została i gdy niebawem przyszło do walki, nie więcej nad 45000 ludzi stanęło w obronie niezawisłości i konstytucyi.

6) Konfederacye i elekcye.

W chwilach powszechnego rozstroju, wobec grożącego niebezpieczeństwa, szlachta polska tworzyła związki, zwane konfederacyami. Łączyła się i organizowała, by wspólnemi siłami zwalczać nieprzyjaciół, przeprowadzać zmiany, których nie można było urzeczywistnić w ramach

Dzieje ustroju Polski.

9