030

30 II. Odwrót od Heglt

ćwierćwieczu naszego stulecia. Pod tym względem Peirce przypomina wielkiego niemieckiego logika Gottloba Fregego (1848-1925), którego pisma z filozofii języka i podstaw matematyki były wprawdzie publikowane już od lat siedemdziesiątych XIX w„ ale ich wartość zaczęto powszechnie doceniać dopiero od niedawna.

W Anglii najwybitniejszym heglistą był Francis Herbert Bradlcy (1846-1924), który oddaniem dla Absolutu przewyższył swego mistrza tak dalece, iż doprowadziło go to do zaprzeczenia realności materii, przestrzeni i czasu. W Oksfordzie Bradley i jego uczeń Harold Joachim byli mniej liczni niż uczniowie profesora logiki Johna Cooka Wilsona (1849-1915), badacza filozofii Arystotelesa, który był rzecznikiem pewnej formy zdroworozsądkowego realizmu, ale prace dwóch heglistów cieszyły się większym zainteresowaniem. W szczególności książka Joachima The Naturę of Truth, opublikowana w 1906 r., zawiera najbardziej zwięzłe i dobitne sformułow-anie jednego z podstawowych aspektów stanowiska heglowskiego. Joachim atakuje tu przede wszystkim korespondencyjną teorię praw'dy, opowiadając się za teorią koherencyjną, ze w^rzględu na to, iż. ze zbioru sądów, który konstytuuje rzeczywistość, nie możemy wyodrębnić żadnych przeciwstawnych zbiorów członów, między którymi miałaby zachodzić relacja korespondencji. Ponieważ Joachim przyznaje, iż nie będziemy nigdy w stanie sformułować pełnego zbioru sądów, czego miałaby wymagać. w myśl jego interpretacji, całkowita koherencja, kończy swą książkę uwagami sccplyckimi.

Uniwersytet w Cambridge również wydał wybitnego heglistę w osobie Johna Ellisa McTaggarta (1866-1925). Odwołując się do bardziej ścisłej argumentacji niż Bradlcy i czyniąc większe starania, by ocalić zjawiska. McTaggart doszedł jednak do podobnych, negatywnych wyników. Jego podstawowa praca, The Naturę of Existence. została opublikowana dopiero w 1921 r., ale już w lalach dziewięćdziesiątych XIX w. wywierała znaczny wpływ na szkołę filozoficzną w Cambridge. Wśród młodszych filozofów-, na których oddziałała doktryna McTaggarta. znaleźli się Bertrand Russell i Gcorge Edward Moore. Po dość krótkim czasie obaj zwrócili się jednak przeciw niemu. Ponieważ rozstanie tych dwóch postaci z heglizmem miało, zwłaszcza w przypadku Russella, zasadnicze znaczenie dla dalszego rozwoju filozofii nic tylko w Anglii, ale także w niektórych krajach europejskich i w całym świecie anglojęzycznym, historię dwudziestowiecznej filozofii możemy rozpocząć od przedstawienia filozoficznej kariery Russella i Moore^fa.

Bertrand Russell

Bertrand Russell urodził się w 1872 r., a zmarł w- 1970 r.. niespełna dwa miesiące przed swoimi dziewięćdziesiątymi ósmymi urodzinami. Po mieczu i po kądzieli jego rodzina należała do wigowskiej arystokracji angielskiej. Jego dziadek, lord John Russell, słynny liberalny mąż stanu, sprawował trzykrotnie funkcję premiera, wprowadził w 1839 r. pierwszą ustawę o zmianie odynacji wyborczej do parlamentu i otrzymał później tytuł pierwszego hrabiego (earl) Russell. Bertrand Russell został trzecim hrabią Russell w 1931 r., po śmierci swojego brata Franka. Ponieważ jego rodzice zmarli, zanim ukończył cztery lata, był wychowywany przez babkę ze strony ojca i otrzymał wykształcenie w szkołach prywatnych. Uzyskał stypendium matematyczne w Trinity College w Cambridge, a w roku 1890, będąc na trzecim roku, zmienił kierunek studiów' na filozofię, którą ukończył w' 1894 r. Był członkiem Trinity College od 1895 do 1901 r. i ponownie od 1944 r., choć na ogół nic przebywał w^r Cambridge. Był również wykładowcą filozofii w Cambridge w^? latach 1910-1916 i 1944-1949. Poza tym piastował niewńele stanowisk akademickich, wykładał jednak jako wizytujący profesor na Uniwersytecie Pekińskim od 1920 do 1921 r., na Uniwersytecie Harvardzkim w 1914, i raz jeszcze w 1940 r.; prowadził również sporadycznie wykłady na innych uniwersytetach amerykańskich i brytyjskich.

Jednym z powodów takiego stanu rzeczy było to, że zainteresowania Russella w^f wielu kierunkach wykraczały poza filozofię. Był utalentowanym i płodnym pisarzem; z ponad sześćdziesięciu książek, które opublikował, tylko około dwudziestu ma charakter ściśle filozoficzny. Zgodnie z rodzinną tradycją interesował się przez całe życie polityką. a jego pierwszą opublikowaną pracą, która ukazała się w 18% r.. była książka o niemieckiej socjaldemokracji. Zanim został parem, trzy-