94284601 djvu

ROZDZIAŁ X.

ZMYSŁ SMAKU 1 POWONIENIA.

Napisał

Adolf Beck.

Powonienie i smak zajmują u człowieka stanowisko nieco odmienne niż wyższe zmysły. Ich biologiczne znaczenie dla ustroju pozostało w rozwoju filogenetycznym na tym stopniu, na którym znajdują się wszystkie zmysły u zwierząt niższych. Służą one bowiem bardziej do wywoływania biologicznie ważnych odruchów, niż do wywoływania wrażeń świadomych. Rola aparatów powonienia i smaku podczas przyjmowania pokarmów nie tyle leży w tern, że zapomocą nich możemy ocenić jakość tych pokarmów, jak raczej w tern, że ich podrażnienie pobudza i utrzymuje popęd do przyjmowania pożywienia i że na drodze odruchu powoduje wydzielanie soków trawiących. W rozdziale o fizyologii trawienia przytoczone są spostrzeżenia, z których wynika, że sama woń pokarmu, a bardziej jeszcze zetknięcie się pokarmu z obwodowym aparatem zmysłu smaku, wywołuje żywą czynność ślinianek i gruczołów żołądka. Mniejsza jest rola powonienia dla oddychania. Znaczenie, jakie się temu zmysłowi przypisuje, jakoby przestrzegał przed trującymi lub szkodliwymi gazami, jest chyba bardzo małe; albowiem wiele gazów szkodliwych nie posiada wcale woni, wpływ zaś ostrych gazów i par na rytm oddychania jest głównie wynikiem podrażnienia zakończeń nerwów czuciowych (dotykowych) w drogach oddechowych, a w nieznacznym tylko stopniu nerwów węchowych.

Obydwa te zmysły: powonienie i smak często bardzo są współcześnie czynne i często też czucia, które uważamy za smakowe, są