page0108

74 Owady: Chrząszcze Pięcioczłonkowe (Krętak. Omarlic. Dyszczynk. Skórnik.).

(Hydrophilus piceus), duża (dł. 35 — 45 mm), największy nasz chrząszcz wodny. Pospolita, ale niezbyt liczna w stawach; dorosłe karmią się roślinami; larwy drapieżne.

4 Rodzina. Krętakowate (Gyri-nidae).

Drobne chrząszczyki z bardzo krótkie-mi rożkami; przednie nogi długie, chwytne; 2 pary tylne—krótkie i grube; 2 oczu siatkowatych, umieszczonych po bokach głowy, każde podzielone na połowę górną i dolną (jedna patrzy do góry, druga na dół). Drapieżne.

Tab. 21 fig. 11. Krętaczek wirek

(Gyrinus natator), maleńki (dł. 5—7 mm). Bardzo pospolity w wodach stojących; młynkuje szybko całemi gromadkami na powierzchni lub w wodzie.

C) Pałkorożne (Clayicornia).

Rożki mierne, na końcu zgrubiałe gu-ziczkowato lub maczugowato.

5 Rodzina. Omarllcowate (Silpłiidae).

Ciało wydłużone z ostremi kantami; odwłok z 6 wolnych obrączek; pokrywy nie zawsze zakrywają jego koniec. Przeważnie prędko biegają i latają; za dotknięciem wydzielają sok niemiłej woni. Karmią się roślinami, zwierzętami lub padliną. 460 gatunków, głównie ze strefy umiarkowanej.

1 Rodzaj. Omarlica (Silpha).

Ciało jajowate, płaskie, o pokrywach dochodzących do końca odwłoka; rożki 11-członkowe z wąską główką.

Tab. 21 fig. 12. Omarlica padliniec

(Silpha thoracica), mała (dł. 12 — 15 mm); tarcza czerwonawa, porosła żółtemi włoskami; pokrywy czarne z 3 podłużnemi żeberkami. Pospolita; i dorosłe i larwy karmią się przeważnie padliną, ale biorą także i pokarm roślinny.

Tab. 21 fig. 13. Omarlica czarna

(Silpha atrata), nieco mniejsza (dł. 8— 10 mm), jednobarwnie czarna, połyskująca, o pokrywach w podłużne zmarszczki i żeberka. Pospolita w lecie na polach i drogach; i dorosłe i larwy niszczą nać buraczaną. Szkodliwa.

2 Rodzaj. Grabarz (Necrophorus).

Ciało bardziej wydłużone, nogi mocne; pokrywy nie dochodzą do końca odwłoka; głowa duża, rożki 10-członkowe o krótkiej, grubej, okrągłej główce. Zagrzebują trupy zwierząt i składają na nich jajka, larwy karmią się zagrzebaną padliną.

Tab. 21 fig. 14. Grabarz czarny

(Necrophorus germanicus), duży (dł. 21-35 mm), cały czarny, co najwyżej z czerwoną krawędzią pokryw. Pospolity.

Tab. 21 fig, 15. Grabarz pospolity cz. krzywonogi (Necrophorus yespil lo), mniejszy (dł. 11- 20 mm), o do-krywach czarnych z 2 czerw onemi przepaskami; tylne golenie wykrzywione. Bardzo pospolity.

6 Rodzina. Łyszczynkowate (Nitidulidae).

Drobne; budowy krępej; odwłok z 5 wolnych obrączek. Mało ruchliwe; za dotknięciem wciągają pod siebie rożki i nogi i wpadają w odrętwienie. Pokarm roślinny lub zwierzęcy; 800 gatunków, głównie w Eur, i Amer.

Tab. 21 fig. 16. Słodyszek rzepa-kowiec (Meligetes aeneus), maleńki (dl. 2,5 mm) Pospolity; nadgryza pączki rzepaku i składa w nie jajka, a następnie larwy niszczą kwiaty. Szkodliwy.

7 Rodzina. Sfeórnikowate (Der-mestidae).

Drobne, podłużnie jajowate, z głową prawie zupełnie ukrytą pod tarczą szyjową; za dotknięciem wciągają pod siebie nogi i rożki jak poprzednie. Larwy kosmate. Pokarm roślinny (kwiaty) lub zwierzęcy (suche szczątki—futra, skóra i t. p.). 200 gatunków.

Tab. 21 fig. 17. Skórnik słoniniec

(Dermestes lardarius), mały (dł. 7— 8 mm), kosmaty, czarny, z żółtawo-