page0107

Owędy: Chrząszcze: Pięcioczłonkowe Wodne (Pływaków. Kałużnicow.). 73

gach, uzdolnionych do szybkiego biegu; rożki nitkowate; skrzydeł często brak. Wszystkie są bardzo ruchliwe i drapieżne; polują na inne owady, larwy oraz mięczaki; bardzo pożyteczne. Larwy wydłużone, również drapieżne. 9300 gatunków; u nas zgórą 300.

Niektóre ważniejsze nasze:

1 Rodzaj. Trzyszćz (Cicindela).

Zuwaczki o 3 zębach; wzrost nieduży, ubarwienie jaskrawe; skrzydła są zawsze.

Tab. 21 fig. 1. Trzyszćz plamiec

(Cicindela campestris), nieduży (dł. 12 — 15 mm). Pospolity na piaskach w słoneczne dni; biega szybko, lata rzutami. Larwy czatują na zdobycz zagrzebane w pionowych rurkach w piasku.

Tab. 21 fig. 2. Trzyszćz piaskowy

(Cicindela hybrida), nieco większy (dł. 15 — 17 mm). Obyczaje jak poprzedniego.

2    Rodzaj. Szczypawka cz. biegacz

(Carabus).

Przeważnie ciemno ubarwione, z metalicznym połyskiem, bez skrzydeł; odwłok jajowaty; żuwaczki z jednym zębem; warga górna rozcięta na 2 płaty. W lasach i ogrodach.

Tab. 21 fig. 3. Szczypawka cz. biegacz złocisty (Carabus auratus), wielk. śred. (dł. 22—25 mm), na pokrywach 3—4 podłużne żeberka. Pospolity.

Tab. 21 fig. 4. Szczypawka cz. biegacz fiołkowy (Carabus yiolaceus), wielk. śred. (dł. 23 — 33 mm); powierzchnia pokryw drobnoziarnista. Pospolity.

Tab. 21 fig. 5. Szczypawka cz. biegacz ogrodowy (Carabus hortensis), wielk. śred. (dł. 21—25 mm); pokrywy w podłużne szeregi, utworzone z dołków i kropek. Pospolity.

3    Rodzaj. Marszczeń (Procrustes).

Cechy jak szczypawki, ale górna warga rozcięta na 3 płaty.

Tab. 21 fig. 6. Marszczeń korowaty (Procrustes coriaceus), dość duży (dł. 33 — 40 mm), największy z biega-czów naszych, pokrywy w nieregularne zmarszczki. Nierzadki, ale niezbyt liczny. Larwa karmi się głównie ślimakami.

4 Rodzaj. Tęcznik (Calosoma).

Cechy jak szczypawki, ale skrzydlaty i z odwłokiem podłużnie czworokątnym.

Tab. 21 fig. 7. Tęcznik liszkarz

(Calosoma sycophanta), wielk. średn. (dł. 22 — 30 mm); pokrywy w kropkowane pręgi. Pospolity w lasach iglastych. Dorosłe owady i pędraki (b) polują głównie na gąsienice prządek (mniszki i towarzyszki).

B) Grupa chrząszczów wodnych.

Ciało owalne, łódkowate; nogi tylne pływne (szerokie, porosłe szczecinkami). I dorosłe i larwy mieszkają w wodzie; po-czwarki w ziemi na brzegu. Dorosłe latają, zwłaszcza nocami.

2 Rodzina. Pływakowate (Dy-tifcidae).

Rożki nitkowate; głaszczki żuchwowe bardzo krótkie; tylne nogi pływne (szerokie, kosmate). Zgórą 900 gatunków, przeważnie ze strefy umiarkowanej.

Tab. 21 fig. 8. Pływak szeroko-brzeżek (Dyticus latissimus), dość duży (dł. 36    40 mm), o silnie rozsze

rzonych krawędziach pokryw. Dość rzadki; w dużych stawach. I dorosłe i larwy karmią się owadami, mięczakami, larwami płazów, młodemi rybkami; szkodliwe.

Tab. 21 fig. 9. Pływak żółtobrze-

Żek (Dyticus marginalis), znacznie mniejszy (dł. 28 — 31 mrłi). Obyczaje takie same; bardzo pospolity w stawach i bardzo szkodliwy dla rybołówstwa.

3 Rodzina. Kałużnicowate (Hydro-philidae).

Rożki krótkie, pałeczkowate; głaszczki żuchwowe równe rożkom lub dłuższe od nich. W wodach stojących; mało ruchliwe, pływają powoli, ruszając nogami, jakby chodziły. 120 gatunków.

Tab. 21 fig. 10. Kałużnica czarna