page0104

72 Owady: Sieciarki (Fałdoskrzydłe). Chrząszcze Pięcioczłonkowe (Szczypawk.j.

Pospolity w całej Europie, przez cały rok, nieraz wlatuje do mieszkań. Jajka na długich szypułkach {a) składa na liściach obok mszyc, któremi następnie karmią się larwy; poczwarki w okrągła-wym, białym oprzędzie. Bardzo pożyteczny.

2 Podrząd. Fałdoskrzydłe

Skrzydła pokryte włoskami lub łuskami, tylne obszerniejsze od przednich, w spoczynku sfałdowane wachlarzowato; części pyszczkowe zmarniałe. Larwy wodne, ze skrzelotchawkami na odwłoku i gryzącem uzbrojeniem pyszczka; siedzą w pochewkach, które sobie sporządzają z części roślinnych, ziarnek piasku i t. p., spojonych oprzędem. Poczwarki żyją w tychże pochewkach, również w wodzie.

Tab. 20 fig. 17. Chróścik wielki

Tab. 20 fig. 16. Zabarwica pospolita (Sialis lutaria), mała (dł. koło 10 mm, siąg do 32 mm), o miernych rożkach. Pospolita w maju nad wodami stojącemi. Jajka na liściach wodnych kupkami. Larwy w wodzie. Poczwarki bez oprzędu, na lądzie, pod mchem.

(Plićipeunia s. Trichoptera).

(Phryganea grandis), dość duży (dł. 18—27 mm, siąg 45- 60 mm), o długich rożkach i skrzydłach owłosionych. Pospolity nad stojącemi wodami; dorosły nie karmi się wcale; jaja składa w kupkach galaretowatych na roślinach i kamieniach przy wodzie. Larwy w pochewkach (6), sporządzonych z kawałeczków trzciny; karmią się przeważnie roślinami wodnemi.

6 Rząd. Chrząszcze cz. Tęgopokrywe (Coleoptera).

Ryc. 39. Części pyszczkowe szczypawki: I—żuwaczki (nieczłonkowa-ne), II — członkowate żuchwy z głaszczkami, III — warga dolna z głaszczkami.

Narządy pyszczkowe gryzące (ryc. 39), składają się z wargi górnej, 2 par ob-cęgowatych szczęk (żuwaczki i żuchwy) i wargi dolnej w ksztacie płytki z głaszczkami.Oczy siatkowate; bez przyocze < przeważnie. Część głowy między oczami nosi nazwę czoła; część przed czołem — tarczy głowowej. Przed tułowie duże, wolne, nosi nazwę tarczy szyjowej; tarczką zaś zowiemy, jak zwykle, trójkątną część śródtułowia, wystającą mię dzy nasadą skrzydeł. Pierwsza para

skrzydeł rogowa, nielotna (pokrywy); druga obszerna, błoniasta, w spoczynku sfałdowana wzdłuż i wpoprzek. Istnieją też gatunki bezskrzydłe.

Przeobrażenia zupełne. Larwy 6-nogie (pędraki), rzadziej beznogie (czerwie); poczwarki wolne. Chrząszcze karmią się przeważnie roślinami, stąd dużo między niemi szkodników; ale jest też dużo i owa-dożernych. Jest to bardzo obszerny rząd: do 120,000 gatunków żyjących, z tego przeszło 12000 europejskich, 6000 śród. - europejskich, a zgórą 3000 opisanych u nas. Rząd ten podług liczby członków w stopie (podymie) dzielimy na 4 podrzędy: 1) Pięcioczłonkowe (Pentamera), 2) Różnoczłonkowe (Heteromera), 3) Czte-roczłonkowe (Tetramera) i 4) Trójczłonko-we (Trimera).

1 Podrząd. Pięcioczłonkowe (Pentamera).

Wszystkie stopy 5-członkowe. Obszerny podrząd. rozpadający się na kilka mniejszych grup (A—-E).

A) 1 Rodzina. Szczypawkowate cz. Szczypicowate (Carabidae).

Ciało wysmukłe na długich, mocnych no-