page0119

86 Owady: Szarańczaki (Biegające. Chodzące).

Gąsienice naszych zwójkówek niszczą liście drzew, które zwijają razem i spajają oprzędem, albo też żyją w „robaczywych” owocach—jabłkach, śliwkach i t. p.

Tab. 26 fig. 8- Mól kożusznik (Ti-nea pelionella), mały (siąg 12—15 mm), z podrzędu mólowców (Tineidae); lata w mieszkaniach od maja do lipca. Gąsienice żółtawo-białe niszczą futra oraz materjały wełniane i sporządzają sobie z nich pochewkę z dwu stron otwartą; w tej pochewce zimują i w niej na wiosnę przekształcają się w poczwarki, zakleiwszy oba jej otwory. Bardzo szkodliwe.

Również szkodliwe i w taki sam sposób są gąsienice mola siercika (T. ta-pezella); gąsienice mola ziarnika (T. granella) niszczą ziarna zbożowe w śpi-chrzach.

Tab. 26 fig. 9. Piórolotek śnieżyk

(Pterophorus pentadact}lus), niebardzo mały (siąg do 30 mm), z podrzędu pio-rolotkowców (Pterophoridae), różniących się od wszystkich innych motyli rozszczepionemi skrzydłami. Pospolity w lecie po ogrodach; lata powoli. Gąsienice na powojach; poczwarki w oprzę-dzie tamże.

8 Rząd. Szarańczaki cz. Prostoskrzydłe (Orthoptera).

Narządy pyszczkowe gryzące, silnie rozwinięte; pierwsza obrączka tułowia wolna; 2 pary skrzydeł: przednie (pokrywy) skórkowate, mniejsze od tylnych błoniastych; samice często z pokładeł-kiem, samce z przyrządami do wydawania dźwięków.

Przeobrażenia niezupełne. Wyłącznie lądowe i przeważnie roślinożerne; dużo szkodników. 1500 gatunków, przeważnie ze strefy gorącej, rozmieszczonych w 3 pod-rzędach: 1) Biegających (Cursoria), 2) Chodzących (Gressoria) i 3) Skaczących (Sal-tatoria).

1 Podrząd. Biegające (Cursoria).

Ciało spłaszczone; przypominają nieco z wyglądu chrząszcze; nogi cienkie, miernie długie, bez zgrubiałych ud.

Tab. 27 fig. 1. Karaczan cz. karaluch wschodni (Periplaneta orientalis), zwany także tarakanem, dość duży (dł. do 23 mm), ciało płaskie z głową schowaną pod przedtułowiem. Samiec skrzydlaty, z 2 krótkiemi wyrostkami na końcu odwłoka; samica z ukrytem po-kładełkiem, bezskrzydła lub co najwyżej z krótkiemi skrzydłami. Pospolity wszędzie: po kuchniach, piekarniach, młynach; nocny; karmi się odpadkami kuchennemi. Pochodzi z Azji. Jajka w większej liczbie razem w skórzastych torebkach. Rozwój trwa 4 lata. Szkodliwy.

Również pospolitym jest persak (Blat-ta germanica), zwany także prusakiem albo francuzem, znacznie mniejszy (dł. do 13 mm), brudno-żółty; obyczaje ma takie same, ale żyje niekiedy na swobodzie w lasach; obie płci skrzydlate. Szkodliwy.

Tab. 27 fig. 2. Skorek pospolity

(Forficula auricularia), nieduży (dł. do 14 mm), o ciele wydłużonem, z krótką pierwszą parą skrzydeł, nie zakrywającą odwłoka; tylne skrzydła duże, w spoczynku złożone wachlarzowato; na końcu odwłoka duże obcęgi; samica bez pokładełka. Pospolity wszędzie; nocny; lubi ciemne kąty; roślinożerny; zrządza niekiedy szkody ogryzaniem owoców i nasion w składach.

2 Podrząd. Chodzące (Gressoria).

Ciało wydłużone; nogi długie i cienkie, bez zgrubiałych ud. Właściwe strefie gorącej oraz Europie płd.

Tab. 27 fig. 3. Modliszka chwyt-nonoga (Mantis religiosa), dość duża (dł. samca do 52 mm, samicy do 75