page0101

69

Owady: Błonkówki: Żądłówki (Złotołitkowate. Mrówkowate), Owadziarki.

czynku sfałdowana podłużnie. Żyją, towarzysko w rojach z trojakich osobników albo samotnie. Plastry w gniazdach budują nie z wosku, ale z bibulastej masy, którą robią z pożutych cząstek roślinnych, sklejonych lepką wydzieliną. Towarzyskie karmią larwy miodem; samotne owadami. Dorosłe karmią się sokami roślinnemi, owocami, owadami, nawet mięsem martwych kręgowców; kłują przeważnie boleśnie; są ruchliwe i łatwe do rozdrażnienia. Należy tu kolo 1000 gatunków.

Tab. 20 fig. 4. Szerszeń (Vespa crabro), największa z naszych os (dł. 22 — 30 mm), brunatno-czerwony z żółtym końcem odwłoka i żółtym deseniem. Pospolity. Gniazdo, w kształcie kilku warstw bibulastych plastrów, otoczonych wspólną powłoką, umieszcza w dziuplach, szczelinach murów, na poddaszach, rzadziej w ziemi. Rój trwa tylko przez lato, podobnie jak u trzmieli; zimują tylko samice. Kłuje bardzo boleśnie i niebezpiecznie.

Do mniejszych gatunków należą: osa leśna (Vespa silyestris), buduje gru-szkowate gniazda, zawieszone szypułką na gałęziach drzew; osa zwyczajna (V. yulgaris) zakłada gniazda w ziemi i inne.

3 Rodzina. Złotołitkowate (Chrysididae).

Ciało obłe, z bardzo twardem pokryciem, metalicznie połyskujące i pięknie ubarwione; rożki załamane i zakręcone; nogi jak u os; -skrzydła nie fałdujące się podłużnie; na odwłoku widoczne tylko 3 lub 4 obrączki przednie, pozostałe wsunięte w nie jak w futerał. Samice z żądłem, ktorem kłują, ale mniej boleśnie od pszczół i os. Karmią się sokami kwiatów. Jajka składają w gniazda różnych pszczół i os, a czerwie ich zjadają potem czerwie swych gospodarzy. Przeszło 400 gatunków, z tego zgórą 200 w Europie.

Tab. 20 fig. 5. Złotolitka ogniczek

(Chrysis ignita), mała (dł. 4—11 mm), pięknie barwista. Pospolita u nas od wiosny do jesieni. Czerwie w gniazdach os samotnych.

4 Rodzina. Mrówkowate (For-mifcidae).

Ciało wysmukłe, nagie; rożki załamane; żuwaczki silne, wystające; skrzydła tylko u samic i samców, długie (za koniec odwłoka), słabo pożyłkowane i bardzo słabo przytwierdzone, prędko odpadają; robotnice bezskrzydłe; nogi nie spłaszczone i bez włosków; szypułką odwłoka z 1 lub 2 członków, z wystającą łuseczką albo 1 lub 2 węzełkami (zgrubieniami); gruczoł jadowy zawsze, ale żądło mają tylko niektóre, i większość mrówek broni się w ten sposób, że kąsa szczękami' i tryska do rany jad (kwas mrówkowy) z gruczołu.

Wszystkie są towarzyskie; żyją w mrowiskach (kopce z ziemi lub poplątane szeregi chodników w drzewach). Wszystkie prace w mrowisku i opiekę nad młodemi spełniają robotnice. Larwy — czerwie; po-czwarki w oprzędzie (zwane potocznie, ale fałszywie „ mrówczemi jajami ”). Nasze mrówki zapasów na zimę nie robią, ale spędzają ją w odrętwieniu, w głębszych piętrach mrowiska. Karmią się owadami i roślinami; ogryzają także szczątki kręgowców; bardzo lubią słodycze. Korzyść przynoszą tępieniem owadów i niszczeniem gnijących szczątków. 1200 gatunków, z nich zwłaszcza dużo zwrotnikowych.

Tab. 20 fig. 6. Mrówka rudnica

(Formica rufa), maleńka (dł. 4—9 mm), czarno-brunatna z 1 obrączkową szypułką odwłoka, bez żądła. Jedna z najpospolitszych naszych mrówek, zwłaszcza w lasach iglastych; wznosi kopce z ziemi i opadłego igliwia.

2 Podrząd. Owadziarki (Entomophaga).

Samice z pokładełkiem; odwłok szypuł-kowaty; krętarze podwójne. Składają jaja

w jaja lub larwy innych owadów, albo też w rośliny (galasówki). Larwy — czerwie.