page0099

Owady: Błonkówki: Żądłówki (Pszczołowate). 67

watę. Pasorzytują na człowieku, ssawcach i ptakach.

Tab. 19 fig. 12. Wesz głowowa

(Pediculus capitis), maleńka (dł. 1—2 mm), z dużym, miękkim odwłokiem; każda noga z silnym pazurkiem. Żyje na głowie ludzi i wysysa krew; jajka, zwane gnidami, przytwierdza do włosów;

młode lęgną się po tygodniu i w niespełna 3 tygodnie odbywają cały rozwój.

Również na człowieku żyje wesz sukienna (Pediculus yestimenti), znacznie większa (dł. 2 — 3,5 mm), składająca jajka w fałdy ubrania; bardzo niebezpieczna, przenosi tyfus i inne choroby.

4 Rząd.

Błonkowki cz. Błonkoskrzydłe (Hymenoptera).

Narządy pyszczkowe (ryc. 35) o charakterze przejściowym, gry-ząco-liżące, złożone z obcęgowatychżuwaczek do chwytania i odgryzania, oraz rurkowatych żuchw, między któ-remi porusza się dolna warga, wydłużona w kosmaty języczek z przyjęzyczkami (głaszczkami) po bokach; języczek ten słu ży do zlizywania płynnego pokarmu. Rożki proste lub załamane; para dużych oczu siatkowatych i zwykle jeszcze 3 małe punkcikowate. Pierwsza obrączka tułowia zrosła z następ

Ryc. 35- Głowa pszczoły: a—rożki, b—rurkowate żuchwy, c-języ-czek z przyję-zyczkami (d), e— obcęgowate żu-waczki, /—warga górna.

ną. Skrzydeł 2 pary błoniastych, przezroczystych, słabo żyłkowanych. Odwłok połączony z tułowiem szeroką podstawą (przyrosły), albo szypułkowato zwężoną (szypułkowaty). Na końcu odwłoka u samic wysuwalne żądło, połączone z gruczołem jadowym, albo pokła-dełko do składania jaj.

Przeobrażenia zupełne; larwy, przeważnie czerwie, u niektórych gąsienice; po-czwarki wolne, niekiedy w oprzędzie. Błonkówki należą do najzmyślniejszych owadów; dużo gatunków żyje towarzysko i buduje kunsztowne gniazda. Odgrywają ważną rolę w przyrodzie (zapylanie kwiatów, tępienie innych owadów).

25000 gatunków w 3 podrzędach: 1) Zą-dłówek (Aculeata), 2) Owadziarek (En-tomophaga) i 3) Rośliniarek (Phyto-phaga).

1 Podrząd. Żądłówki (Aculeata).

Samice z żądłem i gruczołem jadowym, albo z samym tylko gruczołem; odwłok szypułkowaty; krę tarze nóg pojedyncze. Żyją w rojach lub samotnie; opiekują się czerwiami lub przynajmniej przygotowują dla nich pokarm.

1 Rodzina. Pszczołowate (Apidae).

Ciało krępe, przeważnie kosmate; rożki załamane; skrzydła bez iałdu podłużnego; pierwszy członek podymu nóg tylnych spłaszczony i przynajmniej od strony wewnętrznej kosmaty; samice z żądłem za-dzierzystem (ryc. 36), odrywaj ącem się przy ukłuciu. Karmią się pyłkiem i sokami kwiatowemi. Żyją rojami lub samotnie. Roje składają się z trojakich osobników: samic (królowych cz. matek), samców (trutniów) i robotnic (nierozwiniętych samic). Robotnice (a niekiedy i samice) mają na nogach tylnych przyrządy do zbierania pyłku kwiatowego (ryc. 37): zagłębienie, zwane koszyczkiem, i szczoteczkę z włosków; one budują gniazda i opiekują się czerwiami. Samotne nie mają robotnic i opieką nad młodemi zajmują się samice. Do 2000 gatunków.