page0098

66 Owady: Pluskwiaki (Mszyce, Bezskrzydłe).

nięta u obu płci. Na tyle ciała u bardzo wielu 2 rurki, z których mszyca wyrzuca woskowatą wydzielinę, sklejającą szczęki napastujących ją owadów drapieżnych (np. biedronek). Żyją gromadami na różnych roślinach (tab. 19 tig. 5), wysysają z nich soki i wywołują powstawanie narośli, skręcenie ogonków liściowych i t. p. Wydzielając z siebie napoi przetrawiony, lepki, słodki sok, tworzą na liściach błyszczącą powłokę (rosa miodowa); w soku tym grzęzną skórki, zrzucane przy linieniu (rosa mączna); mrówki lubią bardzo zlizywać ten słodki sok. Mszyce są ogromnie mnożne: w ciągu lata z 1 samicy może powstać w 9 pokoleniach do 5 miljonów mszyc. Jest to bardzo obszerna rodzina: niema prawie drzewa u nas, któreby nie miało swojego gatunku albo nawet paru gatunków mszyc; toż samo zioła. Niektóre zrządzają bardzo duże szkody.

Tab. 19 fig. 5. Kolonja mszyc właściwych (Aphidae).

Tab. 19 fig. 6. Mszyca różana

(Aphis rosae), maleńka (dł. 2,5—3 mm); bezskrzydłe osobniki zielone, skrzydlate—zielone lub brunatne; rurki długie, czarne; rożki też długie. Pospolita wiecie na różach, a także na ostach i ska-bjozach. Szkodliwa.

Tab. 19 fig. 7. Mszyca lipowa (Aphis tiliae), również maieńka (dł. 2—3 mm), zielona z czarnemi plamkami; rurki krótkie. W lecie na spodniej stronie liści lipowych. Szkodliwa.

Tab. 19 fig. 8. Bawełnica jodłowa

(Ghermes abietis), maleńka (dł. 2 mm), odmiennej budowy: bez rurek, na krótkich i grubych nogach, z krótkiemi rożkami; całe ciało żółto-zielonkawe lub czerwonawo - brunatne, pokryte jakby białą wełną. Na jodłach; larwy żyją w szyszkowatych naroślach, które powstają na pędach pod wpływem ich nakłuć. Bardzo szkodliwa. Inne gatunki bawełnie żyją na innych iglastych.

Tab. 19 fig. 9. Winiec cz. filoksera

(Phylloxera vastatrix), bardzo maleńka (dł. 0,3—1,2 mm), również na krótkich, grubych nogach, z krótkiemi rożkami

1    bez rurek. Pochodzi z Amer. Płc.; w r. 1863 dostała się do Francji i stąd rozpowszechniła się po winnicach całej kuli ziemskiej. Żyje na korzeniach i zrządza tak ogromne szkody, że trzeba było aż umów międzynarodowych dla jej zwalczania.

2    Bodzina. Czerwcowate (Coccidae)-

Drobne; obie pici odmienne: samice bezskrzydłe, z ciałem tarczowato plaskiem albo pękato półkulistem, ze ssawką dobrze rozwiniętą, którą przysysają się do roślin, zwykle na całe życie. Samce z 1 parą skrzydeł i ze zmarniałym smoczkiem. Przeważnie szkodliwe; niektóre dostarczają pożytecznych produktów (karmin, szellak).

Tab. 19 fig. 10. Kolonja czerwco-watych (Coccidae).

Tab. 19 fig. 11. Czerwiec koszeni-

la (Coccus cacti), maleńki (dł. 2 mm), żyje w Meksyku na kaktusach, zwanych nopal (Opuntia); rozpowszechnił się od w. XVI wszędzie, gdzie się dają hodować kaktusy; u nas w oranżerjach. Wysuszone samice dostarczają pięknego barwnika, zwanego karminem.

Przed wprowadzeniem koszenili barwnik ten otrzymywano w Europie z czerwca polskiego (Coccus s. Porphyrophora polonica), żyjącego u nas i indziej w Europie środk. na krzewie, zwanym również czerwiec (Scleranthus). Lakowiec (C. lacca), w Ind. Wsch. na drzewach figowych wywołuje wyciekanie soku, który tężejąc dostarcza szelaku, gumila-ku i t. p. Oleandrowiec (Aspidiotus nerii), maleńki (dł. 1—2 mm), płasko-tarczowaty; szkodnik na oleandrach i innych roślinach doniczkowych u nas.

4 Podrząd. Bezskrzydłe (Aptera s. Parasita).

Drobne, bezskrzydłe owady o tułowiu wysuwalnym dzióbkiem lub gryzącemi czę-niewyraźnie obrączkowanym, z mięsistym, ściami w pyszczku; oczy tylko punkciko-