page0092

62 Owady: Muchówki (Grzowate. Bzygowate. Bąkowate).

Tab. 18 fig. 5. Mucha tsetse (Glos-sina morsitans), dość duża (dł. 15 mm), z długim, wystającym smoczkiem; za mieszkuje Afr. zwr., napastuje ludzi i bydło. Dla ludzi jest tylko dokuczliwa, ale wśród bydła roznosi zarazek choroby, zwanej zarazą „nagana”, od której giną całe stada, tak że w okolicach, nawiedzanych liczniej przez tę muchę, zupełnie nie można hodować bydła.

Pokrewny gatunek (Glossina palpa-lis) roznosi wśród ludzi zarazek strasznej choroby, zwanej śpiączką.

Tab. 18 fig. 6. Rączyca (Tachina fera), wielkości średniej (dł. 7—12 mm), podobna nieco do plujki, ale z grub-szem owłosieniem i szczeciniastym odwłokiem, barwy rdzawo-żółtej; takiejże samej barwy rożki i nogi. Pospolita. Jajka składa na gąsienicach motyli; wylęgłe larwy wgryzają się w ich ciało i toczą je; poczem wychodzą na zewnątrz i przepoczwarzają się w ziemi.

2 Rodzina. Gzowate (Oestridae).

Od poprzedniej rodziny różnią się głównie mniej lub więcej zmarniałym smoczkiem (dorosłe owady zwykle nie pobierają wcale pokarmu). Latają z głośnym brzę kiem. Larwy, zwane rupiami, żyją paso-rzytnie w ciele różnych ssawców, a czasami ludzi; poczwarki w ziemi.

Tab. 18 fig. 7. Giez owczy (Oe-strus ovis), wielkości dużej muchy (dł. 10—12 mm), brudno-żółto-szarawy, słabo owłosiony; każda przezmianka zakryta dużą białą łuską; skrzydła przezroczyste, z wyraźnem żyłkowaniem. Samice składają jajka w nozdrza owiec; wylęgłe larwy włażą w jamy czołowe i żyją tam 5 miesięcy, karmiąc się śluzem; owce zarupione jedzą mało i chudną; dorósłszy, rupie przy kichaniu owiec wypadają na ziemię i tam się przekształcają w poczwarki.

Tab. 18 fig. 8. Bydleń cz. giez bydlęcy (Hypoderma bovis), dość duży (dł. 13—15 mm), gęsto owłosiony, jak trzmiel, barwy czarnej; odwłok wypukły, na końcu śpiczasty, z żółtawą nasadą i końcem; łuski zakrywające prze* zmianki również duże; skrzydła lekko przydymione z brunatnemi żyłkami. Bardzo ruchliwy, w lecie na drogach, łąkach i t. p., w pobliżu bydła; składa jajka na sierści; wylęgłe larwy wgryzają się pod skórę i żyją tam 9 mieś , wywołując powstawanie guzów jątrzących się.

Tab. 18 fig. 9. Gzik żołądkowy cz. giez koński (Gastrophilus equi), dość duży (dł. 12—14 mm), rdzawo-kosma-ty, z jajowatym odwłokiem; łuski małe, nie zakrywające przezmianek; skrzydła białawe z dymną przepaską i dymnemi plamkami na końcach. Latają rojami w lipcu na pastwiskach; jajka składają na sierści koni (tak zwane gnidy); koń, zlizując sierść, wprowadza wylęgłe rupie do żołądka, gdzie żyją 10 mieś., żywiąc się sokami żołądkowemi.

3    Rodzina. Bzygowate (Syrphidae).

Dość duże, ładnie ubarwione muchy, najczęściej czarne z żółtem, nagie lub słabo owłosione, z miernym smoczkiem o długich głaszczkach i zwisłemi rożkami. Latają szybko; karmią się przeważnie sokami kwiatów. Larwy pasorzytują na owadach albo karmią się gnijącemi szczątkami.

Tab. 18 fig. 10. Gnojka wytrwała

(Eristalis tenax), dość duża (dł. 14 mm), krępa, z ubarwienia i wyglądu przypominająca trutnia pszczelego. Pospolita na kwiatach; w jesieni z brzękiem wlatuje do mieszkań. Larwy ztyłu z długą rurką oddechową, którą mogą częściowo wsuwać i wysuwać; w gnojówkach, zanieczyszczonych wodach i t. p.

4    Rodzina. Bąkowate (Tabanidae).

Grube, często jaskrawo ubarwione, z wiel-kiemi, zwykle zielonemi oczami; smoczek długi, gruby i mięsisty. Samice karmią się krwią bydła i kłują je boleśnie. Larwy żyją w ziemi.

Tab. 18 fig. 11. Bąk bydlęcy (Ta-bauus boyinus), duży (dł. 20—25 mm),