82133 P1080035

Jak już zostało wcześniej powiedziane, budowa przez bisko. I pa Wojciecha Jastrzębca trzech kaplic promienistych, które do. I stawione zostały do podwieżowych przęseł obejścia, w sensu funkcjonalnym zapewne odciążyła kaplice w wieżach. Potąc* nie kondygnacji emporowej z pałacem biskupim wskazuje, a I w końcu cała ta kondygnacja powiązana została z biskupem I O wieży wschodniej nadal mówi się jako o biskupiej, natouiiis I w rewizji z roku 1622 nie mówi się już o kaplicy kapitulne | w wieży południowej tylko o kaplicy z kapelą muzyczną, ale n I kaplica i kapela są już określane jako biskupie.

Wieżowy program części wschodniej prezentuje cechy wyraź- I nie archaiczne. Dlatego tak sugestywna jest hipoteza, iż chor I powstający od roku 1380, przynajmniej w koncepcji wschodnich wież. powtórzył układ chóru wczesnogotyckiego. O chórze tym nic pewnego nie wiadomo, natomiast zaskakująca zbieżność wielo- I wieżowej sylwety katedry z końca wieku XIV ze schematycznym I wizerunkiem katedry na pieczęci kapituły poznańskiej zwiekuMH hipotezę powyższą czyni bardzo atrakcyjną. Pieczęć kapitulna przed- I stawia patrona katedry św. Piotra w trójlistnęj arkadzie wspartej m I dwóch kolumienkach. Arkada z boku ujęta jest w dwie wieże, nad I nią zaś umieszczono kompozycję trójwieżową z silniejszym znak-1 centowaniem wieży środkowej jako wyższej i szerszej od wież boa I nych. Uzasadnione jest przypuszczenie ks. Józefa Nowackiego.it I dwie wieże flankujące arkadę przedstawiają dwu wieżową wówczas jeszcze romańską fasadę zachodnią katedry z XIII wieku. Badania archeologiczne wskazują, że faktycznie katedra w tym ca sie miała dwie wieże od zachodu. Wyodrębnienie na pieczęci trzech pozostałych wież wskazywałoby, że nie wiążą się już z częścią a chodnią, lecz były usytuowane we wschodniej partii. Potężniejszą wieżę środkową można by interpretować jako jeszcze romańską wieżę nad skrzyżowaniem, zaś dwie mniejsze wieże boczne z powodzeniem mogłyby stanowić część wczesnogotyckiego chóru Taka forma dobrze nawet odpowiada rekonstrukcji stanu katedr po wzniesieniu wczesnogotyckiego chora z romańskim jeszcze korpusem.

Hipoteza o przechowaniu formy bryły katedry poznańskiej i drugiej połowy XIII wieku na pieczęci kapitulnej jest bardzo pociągająca, czy jednak oparta na wystarczających przesłankach?

To, co z pieczęci odczytywać można jako fasadę zachodnią, daje się zweryfikować jako zgodne z rzeczywistością 2 połowy XIII wieku. Nie wystarcza to jednak do stwierdzenia, że wobec tego i wschodnia część została przedstawiona zgodnie z rzeczywistością. Problem bowiem polega na tym, czy tego rodzaju przedstawienie można odczytywać jako obraz rzeczywistej architektury, czy jako obiegowy schemat sfragistyczny właściwy dla instytucji kościelnych. Podobny układ na pieczęci Strasburga G. Band-mann interpretował jako połączenie obrazu miasta i obrazu kościoła w jeden układ pięciowieżowy. Wywodzi się to z antycznej tradycji przedstawiania bóstw opiekuńczych miasta bądź to w bramie miasta, bądź też w poświęconej mu świątyni. Przedstawienie św. Piotra w arkadzie na pieczęci kapituły poznańskiej wyraźnie określa, że chodzi o kościół poznański, przedstawienie to jednak mieści się tak całkowicie w tradycji schematów sfiagi-stycznych, że jakiekolwiek wnioskowanie o rzeczywistej formie kościoła na tej podstawie wydaje się zawodne. Możemy powiedzieć tylko tyle, że być może katedra po wzniesieniu wczesno-gotyckiego chóru taką formę rzeczywiście miała i nic ponad to. Pytanie więc, na ile chór wczesnogotycki mógł wpłynąć na wieżową koncepcję chóru z roku 1380, musimy pozostawić bez odpowiedzi, a w związku z tym trzeba program z roku 1380 traktować jako oryginalny.

W katedrze poznańskiej, po rozbudowie na początku XV wieku chóru o wielobocznie zamknięte kaplice promieniste, dokonano skompletowania wszystkich elementów programu katedralnego i to nawet z pewnym nadmiarem, ponieważ w typie klasycznym wystarczała obecność triforium, emporowe kaplice są więc jak gdyby reliktem przedklasycznego, bardziej złożonego schematu katedralnego. Kombinacja triforium i emporowych kaplic w katedrze poznańskiej polega na przemienności, podczas gdy w katedrach wczesnogotyckich triforia i empory występowały

81