35 (398)

RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©WydawnictwoWAM. Kraków 2005

nr

WSPÓLNE CECHY RELIGII AFRYKAŃSKICH

sługujący się terminem z języka suahili Mbiti -zcmuwi. Wydarzenia opisywane w mitach nie muszą zachodzić w logicznym porządku, bo zamani nie ma nic wspólnego z czasem linearnym. W efekcie teraźniejszość i dająca się objąć pamięcią przeszłość należą do sasa, czyli czasu „rzeczywistego", natomiast to, co wymyka się pamięci, przechodzi do sfery wzorcó w -zamani. Na przykład: zmarli, póki ich imiona i czyny są pamiętane, należą do sasa, obejmującego nawet legcndarno-gene-alogicznc wydarzenia. Kiedy ich indywidualność zostanie zapomniana, nadal istnieje zapotrzebowanie na ich moc, wobec tego społeczność odwołuje się do nich zbiorowa, jako do „przodków” - bazimu, innymi słowy zostają sprowadzeni do ogólnej kategorii. Najważniejszą cechą zamani jest stanowienie wzorca dla całego późniejszego świata, a więc dla sasa, wtedy zaszły bowiem zdarzenia konstytuujące całą rzeczywistość. Te wzorce nie są jednak martwe, zamani nie uważa się za minioną bezpowrotnie przeszłość. Sasa czerpie moc z zamani, ludzie odprawiając rytuały i opowiadając mity powracają do zamani i odnawiają cyklicznie swój świat, przodkowie tkwią w zamani, ale ich moc oddziałuje na sasa.

3. Afrykanie mają często bardzo rozbudowane panteony bóstw i duchów, za którymi zwykle kryje się pojęcie Boga Najwyższego¹, stwórcy ludzi i całego kosmosu. Pojmowany jako źródło prawa dla ludzi i mo-

1

Z przyczyn stylistycznych i ze względu na tradycję etnofilozoficzną posługuję się zamiennie określeniem Istota Najwyższa i Bóg (pisany dużą literą), nie sugerując znaku równoważności między tak określaną postacią i jej pojmowaniem w Afryce a rozumieniem Boga w takich monotcizmach etycznych jak islam i chrześcijaństwo.