67 66

66 rmwtttu wsrtuRSM-. uf a i, «<(«, rtmtiniM

MYŚIUEf«£ KSYJYCZNf

Myśtetw kryiysane osacza sraptycym i rtieptzyjmowsrsle nfcmęo lako z góry turni prawdy; oznacza anafizowaftie argumentów poorasz fozv/aźanśs psupcsiowanycs w m® MWci przesłanek I 'opiła, ns tóófflj ste tąsteją, a nawzajem się obrzucają Molem, to któremu z nich zaufać? Jeżeli mamy być sumiennymi i produktywnymi obywatelami naszego państwa i świata, powinniśmy postukiwać rzetelnych informacji umożliwiających podejmowanie trafnych decyzji ś polegać w tych decyzjach na. własnych zdolnościach analitycznych. Celem tej książki jest pomóc Czytelnikowi w nauczeniu się, jak zdobywać i analizować informacje z zakresu psychologii, jednak umiejętność ktytyezncgo myślenia, którą chcielibyśmy w nim wykształcić, może się przydać równic dobrze na innych zajęciach na uczelni, jak też i w różnych przedsięwzięciach dorosłego żyda.

Myślenic krytyczne pomaga badaczom ocenić trafność opinii i argumentów formułowanych pracz innych. Zachęca ono badaczy do oceny, a gdy to jest konieczne, do zakwestionowania nawet szeroko wyznawanych poglądów (Murray, IWb). Ma ono wiele znaczeń. Na pewnym poziomie oznacza po prostu, aby niczego nic traktować jako z góry daną prawdę. Nie należy w coś wierzyć tylko dlatego, że zostało «> wydrukowane albo wygłoszone przez osobę sławną tub cieszącą się autorytetem w jakiejś dziedzinie. Na innym poziomie myślenie krytyczne oznacza staranną ocenę pytań, twierdzeń i argumentów zgłaszanych przez innych, analizę sposobu definkwaniit terminów przez mną osobę, przesłanek, na jakich opiera ona swoje argumenty, i logiki, na mocy której argumenty te wyprowadza.

Psychologowie uważają, że celem myślenia krytycznego jest rozwój następujących umiejętności (McGowsnt, 1989):

*    rozwinięcie sceptycznego stosunku do napotykanych wyjaśnień i wniosków;

*    zdolność do poszukiwania, co jem przyczyną, a co skutkiem;

*    zwiększona ciekawość ludzkiego zachowania;

*    wiedza o metodach badawczych;

*    zdolność do krytycznej analizy napotkanych argumentów.

Celem wykształcenia wyższego jest nic tylko nabycie swoistego banku danych -informacji, które mogą .się przydać w pracy zawodowej, ale również wykształcenie pewnych intelektualnych narzędzi umożliwiających niezależne anulowanie uzyskiwanych informacji. Dysponując takimi narzędziami, można kontynuować kształcenie do końca życia.

Wicie ramek „Prawda czy fałsz?” zamieszczonych w tym podręczniku ma za zadanie zachęcić Czytelnika do wykorzystania zasad myślenia krytycznego do analizy treści psychologicznych. Przyjrzyjmy się przykładowym twierdzeniom z cyklu „Prawda czy fałsz?” w lej książce:

•    Alkohol nasila agresję,

•    Zakazane marzenia realizujemy we snach,

•    Uczenie się oznacza konieczność popełniania Wędów,

•    Bardziej cenimy to, na cń musimy ciężko zapracować.

•    W nieszczęściu dążymy do kontaktu z innymi,

•    Nic można być zbyt bogatym albo zbyt szczupłym.

•    Ludzie grożący samobójstwem starają się jedynie zwrócić na siebie uwagę.

•    Piękno to sprawa subiektywnej oceny.

ZASADY MYŚLENIA KRYTYCZNEGO

Rozważmy najważniejsze zasady krytycznego myślenia,

ł. Bądź sceptyczny. Miej otwarły umysł. Politycy i specjaliści od reklamy starają się nas przekonać do różnych rzeczy. Nawet wyniki badań zamieszczane w mediach lob podręcznikach mogą nie być do końca wiarygodne. Ta sama zasada działa w twoim wypadku. .Niektóre z twoich własnych opinii i przekonań mogą się okazać powierzchowne bib nietrafne, jeśli je krytycznie zanalizować. Nic wierz w nic, dopóki nic przyjrzysz się dowodom.

2.    Źanslizuj definicje użytych terminów. Niektóre twierdzenia są prawdziwe lub fałszywe w zależności od tego, jak rozumieć użyte w nich słowa. Weźmy na przykład twierdzenie: „Programy z cyklu Hettd Stert podnoszą iloraz inteligencji dzieci biorących w nich udział”. Hic rozstrzygnę, czy jest to prawda, czy fałsz, powiem tylko, żc prawdziwość tego twierdzenia zależy od tego, co rozumieć przez „iloraz inteligencji” (w rozdziale dziesiątym przekonasz się. że „iloraz inteligencji” ma swoje specyficzne znaczenie i nie oznacza tego samego, co inteligencja).

3.    Zanalizuj yracsbató, na których opierają się argumenty. Rozważmy opinię, że nic sposób dowiedzieć się czegoś o ludziach, badając jedynie zwierzęta. Jedna z przesłanek tego argumentu zdaje sic założenie, że indzie sic są zwierzętami W rzeczywistości jednak jesteśmy zwierzętami, i to - pozwolę sobie dodać - wspaniałymi (te woli być rośliną?),

4.    Bądź, ostrożny w wyciągania wniosków z przestanek. Wiele badań od lat przekonuje, żc psychoterapia polepsza stan poddanych jej osób, na której to podstawie wyciągnięto ogólny wniosek o skuteczności psychoterapii. Jednakże ponad czterdzieści lat temu psycholog Hans Ey.senek wskazał, że stan większości osób dotkniętych problemami psychicznymi poprawia się także i bez psychoterapii! Problem zamkom się zatem w pytanie: czy ludzie przechodzący psychoterapię mają większą szansę na poprawę niż osoby terapii nicpoddane? Współczesno badania skuteczności jakiejś metody psychoterapii, opierają się więc na starannych jej porównaniach z innymi formami terapii i z grupami kontrolnymi w ogóle ntepoddsnymi terapii. Zachowaj też ostrożność, kiedy przyjaciółka zapewnia cię o skuteczności leczenia przeziębienia za pomocą zestawu witamin. Jakiego rodzaju dowody za tym przemawiają i czy są wiarygodne?

Dowody a korelacyjnej naturze są też mniej wiarygodne od eksperymentalnych w ustalaniu, co jest przyczyną, a co skutkiem. Przyjrzyj się rozważanym niżej dowodom na prawdziwość opinii: „Alkohol wywołuje agresję”.

3. Rozważ alternatywne wyjaśnienia. Osy alkohol wywołuje agresję? Dowody empiryczne niewątpliwie wskazują na istnienie związku, czyli korelacji między spożywaniem alkoholu i agresywnym postępowaniem - wielu sprawców przemocy piło przed swoim czynem alkohol. Jednak czy to