8 (1296)

1 98 Ujęcie: technika zdjęciowa na odległość 1 m). Jeżeli wszystkie pozostałe parametry są równe, to zawsze obiektyw szerokokątny będzie miał stosunkowo większą głębię ostrości niż teleobiektyw.

Co istotne, nie powinniśmy mylić głębi ostrości z pojęciem głębi przestrzeni, o której pisaliśmy w rozdziale 4. Głębia przestrzeni jest terminem odnoszącym się do sposobu, w jaki twórca inscenizuje scenę na kilku różnych planach, niezależnie od tego czy wszystkie te plany są ostre. W przypadku filmu Rozkosze gościnności, który omawialiśmy wcześniej, poszczególne plany są ostre, jednak w innych filmach zdarza się, że jest inaczej. Na ujęciu z Ludzi jak my (5.36) Hala Hartleya widzimy trzy plany budowane wgłąb, jednak nic mamy do czynienia z pełną głębią ostrości. Kobieta i strażnik, którego trzyma na muszce, ustawieni pośrodku kadru, znajdują się w zakresie ostrości. Jednak żółta poręcz, widoczna na pierwszym planie, jest nieostra, podobnie zresztą jak stojący w tle wspólnik kobiety. Ten przykład pokazuje, że głębia przestrzeni jest częścią inscenizacji, czyli technik dotyczących tego, co jest postawione przed kamerą. Głębia ostrości natomiast zależy od samej kamery, której obiektyw określa, jakie części inscenizacji będą ostre.

Przykład z Ludzi jak my pokazuje także, że ostrość, ograniczona tylko do wybranych punktów, często wykorzystywana jest do zwrócenia uwagi na najważniejszą akcje w kadrze i jednocześnie do odwrócenia jej od mniej istotnych elementów otoczenia. Często łączy się to z ustawieniem najważniejszej postaci na pierwszym planie, w centrum kadru i pozostawieniem nieostrego tła (5.37). Głębia przestrzeni przynależy do inscenizacji i odnosi się do tego, w jaki sposób zostanie skomponowany obraz. Głębia ostrości jest natomiast pochodną właściwości obiektywu i określa, które plany na obrazie znajdą się w zakresie ostrości.

Jeżeli to głębia ostrości kontroluje relacje perspektywiczne przez określanie, które plany będą ostre, jaki wybór pozostaje dla twórcy? Może na przykład zastosować tzw. selektywną kontrolę wyostrzenia (selectioefocuś), czyli sprawić, że tylko jeden plan będzie ostry, a reszta planów pozostanie zamazana. Tak właśnie postąpił Hal Hartley w omawianym przykładzie z Ludzi jak my. W ten sposób można zwrócić uwagę widzów na główną postać lub przedmiot w kadrze (5.37). Ta technika może być również zastosowana dla osiągnięcia bardziej abstrakcyjnych efektów kompozycyjnych, jak to widzimy na ilustracji 5.38.

W latach 40. hollywoodzcy twórcy - częściowo za sprawą ogromnego wpływu, jaki wywarł na ówczesne kino Obywatel A/wr— zaczęli stosować bardziej czułe taśmy filmowe, obiektywy o krótszej ogniskowej i bardziej intensywne oświetlenie w celu uzyskania większej głębi ostrości. Wzorcowego przykładu dostarcza w tej materii scena podpisywania kontraktu z Obywatela Kaneli (5.39). Tego rodzaju technikę nazywamy pełną głębią ostrości.

non-r<dl*!criv<* scrccn

proiectoi

5.48 Systerr przedniej; >■

5.49 W fi rnowej adapiacj ooety Parsifai Wagnera Sybe'oerg zastosować przędną projekcję która przyczynia sę do uzyskan a rronunrer-tarego, fantasmagorycznego krajobrazu.

5.50 Na tym ujęciu z Władcy Pierścieni - Drużyna Pierścienia zarówno odlegle części zabudowań, jak i urwisko i niebo to dorysówki wykonane w komputerze.

5.51 WIV części Gwiezdny* < ■ Wt,)jen - Nowa nadzieja stań statku kosmicznego Sokói Mi lennom został sf Imowany przy użyciu modelu na tle niebieskiego ekranu po czym wkomponowany w pięcie budynku ze strzelającymi w górę szturmowcami Imperatora.

5.52 W Urn : Kto woni! królika Rogera? Reżyser (postać ludzka) zamieszkuje :en sam świat, co rysunkowe postacie ze stworzonych przez niego kreskówek.

Pełna głębia ostrości stała się głównym stylistycznym rozwiązaniem w kinie lat 40. i 50. Jej typowe zastosowanie możemy zobaczyć na ilustracji 5.40. Co ciekawe, technika ta została nawet odtworzona w animowanych kreskówkach (zob. 4.132, przykład z filmu Chucka Jonesa One Froggy Eoening). W latach 70. i 80. technika pełnej głębi ostrości powróciła w filmach Stevena Spielberga - przede wszystkim w Szczękach i Bliskich spotkaniach trzeciego stopnia - a także w obrazach Briana De Palmy (5.41). Współcześnie efekt pełnej głębi ostrości można również osiągnąć za pomocą obróbki cyfrowej (5.42).

Twórca filmowy posiada jeszcze jedną możliwość korygowania perspektywy w trakcie filmowania. Może zastosować tzw. racking focus (ostrość prowadzona za pomocą przycisku albo pierścienia w obiektywie, [dop. tłum.]) lub pullingfocus (za pomocą odjazdu kamery), czyli technikę przenoszenia ostrości z jednego obiektu w kadrze na inny, w celu skierowania uwagi widza na nowy przedmiot w innym planie. Ujęcie może rozpocząć się od wyraźnego (ostrego) przedmiotu na pierwszym planie i niewyraźnych planów tylnych, po czym następuje zmiana punktu ostrości, dzięki czemu zaczynają być wyraźne elementy tła, natomiast plan pierwszy zostaje zamazany. Oczywiście może to następować w odwrotnej kolejności - najpierw ostry jest plan drugi, a dopiero potem, po zmianie - pierwszy, jak to widzimy na ilustracjach 5.43 i 5.44, pochodzących z Ostatniego tanga w Paryżu Bernardo Bertolucciego.