anna paszkowska rogacz strona4 35

3. Rozwój samopoznonia

3.2. System wartości realizowany w poszczególnych sferach życia

Słowo wprowadzające

Wartości należą do podstawowych ludzkich przekonań. Są źródłem motywacji i osobistych standardów działania w danej dziedzinie. Mogą się przyczyniać do zdobywania dóbr materialnych i niematerialnych (pieniądze, władza, duchowość), jak do ich unikania.

Wartości są od dawna przedmiotem badań psychologicznych, między innymi Rokeacha {Brown, Brooks, 1990), Allporta, Yernona, Lindzeya (Hornowska, Paluchowski, 1993). Przez niektórych badaczy wartości utożsamiane są z zainteresowaniami, w pracach innych jawią się jako potrzeby. Donald Super (Hornowska, Paluchowski, 1993) proponuje następujące określenie - wartości są celami (obiektami), które jednostce są niezbędne, aby zaspokoić potrzebę. Zainteresowania są specyficznymi, konkretnymi działaniami, poprzez które można realizować wartości i zaspokajać potrzeby. Badanie wartości pomaga nam zrozumieć, jak ludzie działają i dlaczego to robią. Badanie zainteresowań natomiast pomaga w przewidywaniu konkretnych zachowań edukacyjnych i zawodowych, a więc tego, co będą robić. Określona wartość może być zaspokojona przez więcej niż jeden rodzaj działań, czyli poprzez różne zainteresowania. Wartości są świadomym wyobrażeniem tego. co jest godne pożądania, na zdobyciu czego człowiekowi najbardziej zależy ze względu na zaspokajanie potrzeb.

Zazwyczaj wartości nie funkcjonują pojedynczo, lecz w świadomości ludzi tworzą określone układy, co prowadzi do utworzenia się indywidualnego systemu wartości. Zakłada się, że każdy system wartości jest zbudowany hierarchicznie, a z tego wynika, że niektórym wartościom w tym systemie można przyznać wyższą rangę. Jednak ów porządek hierarchiczny nie musi być trwały. Nie istnieje również uniwersalna lista wartości, mimo to praca, należąca do najważniejszych elementów życia współczesnego człowieka, zajmuje jedno z pierwszych miejsc w jego systemie wartości. Celem cytowanych powyżej badań, koordynowanych przez Supera. było powstanie techniki pozwalającej badać 21 następujących wartości związanych z pracą: wykorzystywanie i rozwijanie swoich zdolności, osiąganie mistrzostwa, awans, estetyka (piękno), altruizm (pomaganie innym), autorytet (kierowanie innymi), autonomia (niezależność), twórczość, korzyści materialne (wysoki standard, wygoda), własny styi życia, rozwój własny, aktywność fizyczna, prestiż (podziw, szacunek), ryzyko (wyzwanie), interakcje społeczne (działanie w grupie) _f stosunki społeczne (koledzy, przyjaciele), zmienność (urozmaicenie), dobre otoczenie (środowisko) pracy, wspólnota doświadczeń i światopoglądu, wysiłek fizyczny, pewność i bezpieczeństwo ekdhomiczne.

Ocena własnej hierarchii wartości jest elementem strategii określenia prawidłowych wyborów życiowych; służy rozwinięciu samoświadomości ucznia szczególnie przydatnej w kształtowaniu motywacji do pracy. Wartości można diagnozować w sposób niewystandary-zowany mniej formalny - oraz za pomocą kwestionariuszy.

W przedstawionych poniżej ćwiczeniach zaprezentowane zostaną obie metody.

ĆWICZENIE 11. Wartości ważne w życiu

(opiocowonie wiosnę)

c *

Cel:

83 zapoznanie uczniów z rolą wartości w życiu.

Czas: 45 minut

Pomoce: kartki papieru A4, długopisy Przebieg:

1. Prowadzący prosi uczniów, żeby na kartkach wykonali następujące ćwiczenie.

Narysuj tabelę zawierającą dziesięć kolumn.

3 W pierwszej kolumnie napisz 1? rzeczy, które lubisz robić.

U W drugie; napisz, jakie wartości one reprezentują.

W następnych kolumnach zaznacz krzyżykiem w tabeli:

£3 które z tych wartości podzielali Twoi rodzice? a które z tych wartości podzielać będą przypuszczalnie Twoje dzieci?