anna paszkowska rogacz stronaB 43

3. Rozwój samopoznanio

osobowości i wybranego zawodu. Do podjęcia świadomych decyzji zawodowych, co podkreśla Holland, istotne jest posiadanie odpowiedniej wiedzy o sobie samym oraz o wymogach zawodowych.

2. Prowadzący prosi uczniów o wypełnienie Załącznika H. Wyjaśnia, że wynikiem tej pracy nie jest dokładna analiza osobowości zawodowej, jakiej można dokonać w badaniach psychologicznych, ale ćwiczenie to pokazuje pewien kierunek rozwoju naszych zainteresowań zawodowych. Ważne jest tu zaznaczenie, że rzadko mamy do czynienia z czystymi typami i że większość ludzi reprezentuje typy mieszane.

3. W podsumowaniu prowadzący pyta uczniów:

B co sądzą o tej metodzie?

& czy mieli problemy z identyfikacją swoich cech?

3.4. Role społeczne i modele życia

Słov/o wprov/adzajqce

„Rola społeczna jes: zadaniem życiowym, które składa się z zestawu społecznie zdefiniowanych działań” (Brown, Brooks, 1990, s. 138). W tym kontekście kariera jest konstelacją ról odgrywanych jednocześnie lub sekwencyjnie. Czas poświęcany każdej z nich. stopień osobistego zaangażowania zmienia się wraz z rozwojem jednostki i przeobrażeniami jej warunków życiowych. Donałd Super (1980) opisał rozwój kariery w ciągu całego życia, rozumianego jako kolejno odgrywane role dziecka, ucznia, wypoczywającego, obywatela, pracownika, małżonka, domownika, rodzica, emeryta. Role życiowe mogą się wzajemnie uzupełniać, jak na przykład rola obywatela i pracownika, mogą również pozostawać ze sobą w konflikcie - może dotyczyć to roli pracownika i emeryta. Czasem role mogą się wzajemnie zastępować - kiedy praca kompensuje braki życia rodzinnego. Szczególnie istotnie na kształtowanie kariery wpływają relacje między rolami rodzinnymi a zawodowymi. Mówimy wówczas o pewnych typach tych relacji, zwanych niekiedy modelami życia. Badacze sugerują, że istnieje co najmniej sześć różnych typów relacji praca-rodzina (Evans, Bartolome, 1984):

3.4. Role społeczne ^: modele życia

52 niezależna (N) - kiedy praca i rodzina są zupełnie oddzielone, a środowisko zawodowe i rodzinne nie mają na siebie żadnego wpływu; relacja taka pojawia się często u pracowników najemnych, o ściśle określonym czasie pracy;

S przenikająca (P) - kiedy życic rodzinne przenika do zawodowego, a sukces zawodowy kreuje atmosferę przenoszącą się na życie rodzinne; sytuacja taka typowa jest dla osób wykonujących zawody artystyczne;

23 konfliktowa (Ko) - kiedy problemy nierozwiązane w pracy komplikują życie rodzinne, a problemy domowe zakłócają tok* pracy; dzieje się tak często w rodzinach pracowników o nienormowa-nym czasie pracy, wykonujących funkcje kierownicze;

52 kompensacyjna (Km) - kiedy praca lub dom stanowią zadośćuczynienie za nieudane życie rodzinne lub zawodowe;

3 instrumentalna (Is) kiedy praca jest środkiem zaspokajania innych potrzeb, a przede wszystkim pozwala stworzyć udane życie rodzinne; wybór zawodu jest podyktowany głównie wskaźnikami ekonomicznymi;

'*>! integracyjna (Ig) - kiedy życie zawodowe jest nierozerwalnie związane z życiem rodzinnym, jak to często bywa u właścicieli małych warsztatów i rolników. *

Warto pamiętać, że złagodzenie antagonizmów wpływających na wypełnianie każdej z ról: prywatnej, rodzicielskiej, małżeńskiej i zawodowej, wiąże się ze zwiększeniem poczucia własnej godności, partnerstwem między małżonkami i w efekcie silniejszym zaangażowaniem obojga w każdą z ról. Granica między pracą a rodziną nie jest już współcześnie tylko problemem kobiet. Do niedawna większość mężczyzn oddzielała pracę od życia rodzinnego, ale dzisiaj jest coraz mniej mężczyzn, a nawet kobiet, którym się to udaje.

Poniższe ćwiczenia mają za zadanie zasygnalizowanie uczniom zjawiska wieloaspektowości ludzkiego rozwoju poprzez realizację różnorodnych zadań w różnych społecznych kontekstach. Podkreślają również możliwość świadomego projektowania swoich ról życiowych, częściowo zgodnie z dziedzictwem rodzinnym i standardami oraz wymaganiami otoczenia, a częściowo całkowicie autonomicznie.