ashmore4

44 Archeologia w przeszłości

Przestrzeń

Tradycja

		FAZA
	Horyzont-	(pojedyncze stanowisko
U		lub region; pojedynczy punkt
		w czasie)
(a)		1 Tradycja

Horyzont

Czas

FAZY ROZWOJOWE	ATRYBUTY
	Technologiczne	Społeczne	Ideologiczne
Poklasyczne	Metalurgia	Złożona cywilizacja miejska	Sekularyzacja społeczeństwa
Klasyczne	Wyspecjalizowane rzemiosła, początki metalurgii	Wielkie centra ceremonialne początki cywilizacji miejskiej	Rozwinięte teokracje
Formatywne	Ceramika, tkactwo, rozwinięta produkcja żywności	Stałe osady i miasta, pierwsze centra ceremonialne	Początki klasy kapłańskiej (teokracja)
Archaiczne	Zróżnicowane narzędzia, wytwarzanie przedmiotów metodą gładzenia kamienia, początki produkcji żywności	Początki stałych osiedli	|
Lityczne (lub Paleo-lndiańskie)	Narzędzia z kamienia łupanego	Myśliwi i zbieracze bez stałych osiedli	§

Tablica 3.2

Willey i Philips wyczerpująco opracowali historię kulturową Nowego Świata (a) integrując wymiary czasowy i przestrzenny dzięki pojęciom tradycji i horyzontu (faza oznacza formę czy też treść danej tradycji w danym horyzoncie), (b) dzieląc udokumentowany przebieg rozwoju, kulturowego na pięć uogólnionych stadiów.

różnych obszarów, ale schemat Willeya i Phillipsa pozostaje użyteczną do dziś syntezą kulturowo-historyczną dla całego Nowego Świata.

NURT PROCESUALNY

Nurt procesualny to drugi z najważniejszych sposobów rekonstruowania przeszłości. Pojęcie procesu kulturowego odnosi się zarówno do sposobu funkcjonowania komponentów kultury w obrębie systemu w danym punkcie w czasie, jak i do zmian kulturowych zachodzących diachronicznie. Nurt ten stawia sobie za cel wyjaśnienie procesów zachodzących w kulturze poprzez odkrycie przyczyn zmian w ramach wewnętrznych mechanizmów danej kultury oraz, z szerszej perspektywy, w interakcjach między różnymi kulturami w przestrzeni i czasie.

Modele kulturowe: ekologiczny i materialistyczny

Procesualizm oparty jest na dwóch komplementarnych modelach kultury: (1) ekologicznym, ujmującym kulturę w sposób synchroniczny i (2) materialistycz-nym, ujmujący kulturę w sposób diachroniczny, czyli ewolucyjny.

Model ekologiczny opisuje kulturę, a w szczególności technologię, jako podstawowy sposób adaptacji społeczeństw ludzkich do środowiska, w którym żyją. Podczas gdy model normatywny kładł nacisk na prawidłowości i reguły, model ekologiczny podkreśla różnorodność widoczną w formach kulturowych (na przykład wśród grotów oszczepów myśliwskich lub narzędzi rolniczych, używanych do różnych upraw), widząc w nich potencjalne wskazówki, pozwalające ocenić, jak dane społeczeństwo radziło sobie ze środowiskiem. Zmienność wynika z drobnych poprawek w układzie adaptacyjnym kultura — środowisko, które odzwierciedlone są archeologicznie w nowych formach lub nowych częstotliwościach występowania konkretnych pozostałości materialnych.

Model ekologiczny ma swój odpowiednik w biologii, gdzie bada się adapta-cję gatunków do warunków środowiskowych, ale archeolodzy muszą brać pod uwagę jeszcze dodatkowe czynniki. Zwierzęta adaptują się zarówno do środowiska fizycznego (geografia, klimat itd.), jak i do środowiska biologicznego (inne gatunki roślin i zwierząt). Społeczeństwa ludzkie adaptują się nie tylko do dwóch powyższych środowisk, ale również do środowiska kulturowego (sąsiednie grupy lub społeczeństwa). Co więcej, w biologii cechy fizyczne i zachowania przekazywane są genetycznie, z rodziców na potomstwo, co ogranicza możliwości dostosowania się do zmian zachodzących w środowisku. Społeczeństwa ludzkie jednakże dysponują również kulturą, która jest mechanizmem przekazywania zachowań (zob. omówienie normatywnego modelu kultury wcześniej w tym rozdziale). Ponieważ kulturę nabywa się drogą nauki, na upowszechnienie się zmian nie trzeba czekać aż do przyjścia na świat nowego pokolenia. Nie znaczy to, że wszystkie kultury podlegają stale gwałtownym zmianom. Kultura