bożena wojtasik doradca zawodu strona& 27

26

indywidualnych związków, które są przykładem adekwatnej współpracy doradcy z konkretnymi klientami, jak również skutecznej kooperacji doradcy z innymi strukturami i systemami społeczności ^,0°.

Dokonując analizy obu terminów zauważyłam, że największe różnice dotyczą określeń „orientacja zawodowa” i „poradnictwo zawodowe”, gdy używa się ich w wąskim znaczeniu. W tak rozumianej orientacji kładzie się nacisk na poznawanie przede wszystkim zawodów, natomiast w wąsko rozumianym poradnictwie zawodowym na poznawanie przede wszystkim człowieka (kierunek zawodoznawczy i psychologiczny). Najczęściej jednak orientacja zawodowa rozumiana jest w znaczeniu szerokim i utożsamiana z długotrwałym procesem wychowania do zawodu. Natomiast poradnictwo zawodowe jest najczęściej definiowane w wąskim znaczeniu jako udzielanie porad, co sugeruje bardziej okazjonalny charakter tego działania. Jeżeli tak będziemy rozumieli oba terminy, to rzeczywiście poradnictwo zawodowe zawrze się w określeniu orientacja zawodowa. Kiedy jednak przyjmiemy definicję poradnictwa zawodowego w szerszym znaczeniu i uznamy je również za długotrwały proces, to okaże się, żc oba terminy są równoważne, równorzędne i oznaczają tę samą działalność. Przypuszczam, że dlatego tak wiciu autorów posługuje się tymi terminami zamiennie, definiują je bowiem w szerokim znaczeniu. Teraz dopiero okazuje się, jak ważne jest uporządkowanie terminologii, ponieważ sposób rozumienia takich terminów jak „poradnictwo”, „zawód”, „orientacja” i „poradnictwo zawodowe” wpływa na sposób definiowania oraz dokonywania podziału kompetencji doradcy, a w konsekwencji również doradcy zawodu.

4. DORADCA I DORADCA ZAWODU

Definiowanie terminu „doradca” związane jest z wcześniej przytoczonymi definicjami poradnictwa w węższym i szerszym znaczeniu.

W węższym znaczeniu doradcą jest ten, który przez interakcję z radzącym się rozwiązuje problemy bądź pobudza radzącego się do samodzielnego rozwiązywania tychże. Pomoc jego może polegać na formułowaniu porad, wskazówek, instrukcji, sugestii, udzielaniu informacji bądź na dawaniu oparcia psychicznego lub oświetlania polu problemowego.

W szerszym znaczeniu doradcą jest ten, który niesie pomoc nie tylko przez udzielanie porad (wskazówek, instrukcji, informacji iip.) ale także przez ich realizację, wpływanie na modyfikację sytuacji i zachowania

¹⁰⁰ J. K o S i o. op. cu.. s. 1S9.

radzącego się. Są to wszelkie działania wychowawcze, optymalizujące, naprawcze lub korekcyjne.

W skali makrospołecznej doradca uwikłany jest w szersze związki z innymi ludźmi i jest członkiem jakiś struktur społecznych.

W literaturze przedmiotu znalazłam tylko jedną definicję doradcy ^!01, którą podaje W. Horstein: szukający porady to ten, który chce się poradzić, natomiast doradca to ten, który powinien poradzić ^I02. Można również przytoczyć definicję słownikową podaną przez Słownik języka polskiego: „doradca — ten, który udziela porad, doradza [...] czyli podaje, wskazuje sposób postępowania w jakiejś sprawie" ^,03.

Moim zdaniem obydwie definicje są za wąskie, ponieważ nie podkreślają interakcji doradcy z radzącym się w sytuacji problemowej oraz za jedyne działanie doradcy uznają udzielanie porad. W moim przekonaniu doradca ma znacznie szersze możliwości działania, może bowiem dostarczać również oparcia psychicznego, może sugerować pewne rozwiązania problemów, a także oprócz porad — udzielać wskazówek, instrukcji oraz informacji. Trzeba również określić, czy doradca jest profesjonalistą, czy nieprofesjonalnie zajmuje się pomaganiem.

O. Czerniawska wydziela takie dwa rodzaje poradnictwa: pierwsze oparte na więzi nieformalnej, spontanicznej i nie zawsze celowe, oraz drugie, oparte na więzi formalnej w celowo zorganizowanych sytuacjach ¹⁰⁴. W pierwszym osoby doradzające opierają się głównie na własnym doświadczeniu i zdrowym rozsądku, są tzw. woluntariusze; mogą być nimi rodzice, krewni, znajomi, koledzy itp. lub lokalni przywódcy, przodownicy ^10S oraz osoby wpływowe ¹⁰⁶. Ten rodzaj doradców nie będzie przedmiotem moich zainteresowań — zajmę się głównie doradcami profesjonalnymi zwanymi również specjalistami¹⁰⁷.

Doradca profesjonalny pracuje w powołanych specjalnie w tym celu instytucjach, musi mieć zawodowe przygotowanie, wiedzę specjalistyczną i doświadczenie życiowe ¹⁰⁸.

¹⁰¹    Wiciu autorów pisze natomiast jaki powinien być doradca, jaką ma mieć wiedzę, cechy osobowości, wykształcenie, stawia także przed nim określone jadania i cele.

¹⁰²    W. H o r S l c i n. Beratung i/i Erziehung. Ansatzpunkte, Voraussctzungen. MógUchkeiten. Eine Einfuiuung. [w:) Funk-Koleg Beratung. t. I, Frankfurt 1977, s. 21-60.

¹⁰⁵ Słownik języka polskiego, t. I. s. 431.

JO* O. C z c r n i a w s k a, op. cit., s. 8.

¹⁰⁵ O. Czernią w sk a. op. cit., s. 8.

^l,<* Termin używany przez R. K. M e r t o n a. Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN. Warszawa 1982. s. 449-458.

¹⁰⁷ Por. K. F C r e n z. Zapotrzebowanie na po nuty w środowisku małego miasta, (w:) Fetypektywy rozwoju teorii i praktyki poradnictwa. Wyd. UWr.. Wrocław 19SH. s. 244.

10# o c z e r n i a w s k a, op. cit., s. 10.