bożena wojtasik doradca zawodu stronaH 49

•18

Rys.7 Czynniki. oJ których zależy wybór zawodu (źródło; U. R i c s. Bcmfswohl.... $ 19)

i i

przebytej drogi ³⁵. Stąd potrzeba poradnictwa zawodowego, podejmowanego dostatecznie wcześnie, /.daniem M. C. Titmy występującą uprzednio nieprzewidzianą przypadkowość w wyborze zawodu przekształca się obecnie przez poradnictwo w świadoma działalność ³⁶.

Są to, myślę, jedynie życzenia autora, niemożliwe do zrealizowania, przypadkowości bowiem nie da się zupełnie uniknąć, będzie ona stale towarzyszyła człowiekowi. Nie jest możliwe poznanie całej skomplikowanej

Ibidem, s. 62 ⁵⁽⁵ Ibidem, s. 22.

sieci powiązań jednostki ze światem zewnętrznym, nie możemy do końca przewidzieć zachowania człowieka i sytuacji, w jakiej się znajdzie³⁷.

M. C. Titma zwraca jednak uwagę na istotną kwestię dotyczącą pewnej sprzeczności zawartej w sytuacji wyboru zawodu. Z jednej strony bowiem istotny jest interes jednostki, jej osobowość, zainteresowania, z drugiej ważny jest również interes społeczny, czynniki zewnętrzne, które mogą ograniczać pod różnymi względami możliwości wyboru.

Koncepcja polska, dostrzegając również tę sprzeczność, stara się ją pogodzić. Uwzględnia, moim zdaniem, głównie dwa modele decydenta, które pozostają do siebie w opozycji: człowiek jako istota sterowana dążeniami i potrzebami oraz człowiek jako jednosrka zdeterminowana społecznie. Godzenie tych dwóch stanowisk jest bardzo trudne w' realizacji, ponieważ człowiek jest indywidualnością, która z jednej strony jest ograniczona przez wpływy społeczne, z drugiej zaś jej rozwój (także zawodowy) jest społecznie stymulowany. Jednostka musi realizować społeczne zapotrzebowanie, co może ja. ograniczać, lecz także pobudzać do rozwoju. O jednostkowym i społecznym znaczeniu wyboru zawodu pisze szeroko W. Ra-chalska ³⁸ która rejestruje główne występujące tu problemy, dając tym samym podstawy do tworzenia polskiej teorii poradnictwa zawodowego³⁹.

Przytoczę tu niektóre ze sformułowanych przez autorkę postulatów, ważnych również w tworzeniu teorii wyboru zawodu czy teorii rozwoju zawodowego oraz w pracy doradcy zawodu:

— przygotowanie ucznia do wyboru zawodu powinno być długotrwałą działalnością wychowawczą,

— wychowanek z przedmiotu wychowania powinien stawać się podmiotem wychowania,

— działalność w zakresie orientacji zawodowej obejmuje cały okres rozwoju zawodowego, ze szczególnym uwzględnieniem okresu przedza-wod owego,

— ważne jest przysposobienie młodego człowieka do roli przyszłego pracownika i obywatela (aspekt pracy — społeczny i osobowościowo-twórczy).

■ • Pisze na len icmal S. Skrzypiec, Fuzja przypadku i porady zawodowej tworzeniu się lasu zawodowego człowieka, [w:J Poradnictwo wobec złożoności problemów..., s. 355-361.

^3S W. Rachalska, Jednostkowe i społeczne znaczenie prawidłowego wyboru zawodu, (w:) W. Rachalska, K. L c 1 i rt S k a. J. W o t c j s z. o. Przygotowanie uczniów do wyboru zawodu na lekcjach pracy-techniki, CDN, Warszawa 1990. s. 11-12 oraz inne prace tej autorki.

^wTa i, Problemy orienracji zawodowej...