bożena wojtasik doradca zawodu strona 8 9

Drugim terminem wymagającym zdefiniowania jest „działalność”. Niektórzy autorzy utożsamiają działalność z działaniem ⁿ, natomiast A. N^T. Le-ontiew wyraźnie rozgranicza oba terminy i twierdzi, iż działania są podstawowymi składnikami działalności człowieka. Działaniem nazywa autor „proces podporządkowany wyobrażeniu o tym rezultacie, który ma być osiągnięty, to jest proces podporządkowany świadomemu celowi” Podstawową cechą działalności (na którą składają się pojedyncze działania) jest jej przcdmiotowość. Przedmiot działalności nadaje jej określony kierunek. Działalność ludzka jest zatem procesem złożonym i długotrwałym, który zmierza do jakiegoś celu lub wyniku. Działalność zawodowa doradcy zawodu jest więc systemem długotrwałych i bardzo złożonych działań społecznych, zmierzających do określonego celu lub wyniku. Spróbuję ją zanalizować przyjmując za F. Znanieckim i J. Szczepańskim następujące elementy (wyznaczniki działania): podmiot działający, przedmiot jego działania, środki czyli narzędzia działania, metody działania, wynik działania 13.

Podjęte przeze mnie studia mieszczą się w zakresie poradoznawslwą, nowej subdyscypliny nauk społecznych. Poradoznawstwo wyjaśnia te część rzeczywistości, jaką jest poradnictwo —jest nauką o poradnictwie lub teorią poradnictwa. Składa się nań wiedza: teoretyczna, metodologiczna i metodyczna H Rozpatrywana przeze mnie problematyka obejmuje także zagadnienia, które mogą być przedmiotem zainteresowania innych dyscyplin, np. teorii wychowania, pedagogiki społecznej czy pedagogiki pracy. Analiza problemów związanych z orientacją i poradnictwem zawodowym ma charakter interdyscyplinarny i-*⁵, dlatego też w pracy oparłam się także na teoriach psychologicznych, próbowałam również spojrzeć na doradcę z perspektywy socjologicznej. Jego działalność można rozpatrywać w skali mikro- i makrospołecznej, doradca zawodu bowiem funkcjonuje nie tylko w relacji z radzącym się, ale także w całym systemie orientacji i poradnictwa zawodowego. Tenże system nie jest czymś wyizolowanym, ale wspiera inne mechanizmy rozwoju społecznego oraz gospodarczego.

¹¹ Por. W. Oko ń, Słownik pedagogiczny, PWN. Warszawa 1981, s. 64: P. R y b i c Ic i. Struktura społecznego świata, PWN, Warszawa 1979.

¹ •' A. N. I. c o ii Ij c w. Działalność a osobowość, (w:J Studia z psychologii, motywacji, osobowości, red. J. Rcykowski. O. W. Odczynnikowa. K. Obuchnwski. Ossolineum. Wrocław 19S5. s. 11

^,łJ. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa 1963. v 90.

¹⁴ Szerzej: A. K. a r g u 1 o w a. op. cii.

¹⁵ W. R a c h a I s k a, Problemy orientacji zawodowej, WSiP, Warszawa 1987, s. 13

Część I. DORADCA ZAWODU — PODSTAWOWA PROBLEMATYKA

Rozdział I

ANALIZA PODSTAWOWYCH POJĘĆ

Doradca zawodu jest uczestnikiem szerszych układów i zróżnicowanych działań. Rozpatrując jego działalność należy zatem analizować rozmaite procesy i zdarzenia społeczne, które dotyczą wyboru zawodu, udzielania porad, wychowania zawodowego. Specjalnego rozpatrzenia wymagają więc dwa następujące powiązane ze sobą procesy:

— poradnictwo i doradztwo,

— orientacja i poradnictwo zawodowe.

Na tej podstawie dopiero można rozważać działalność doradcy zawodu. Dlatego zanim przejdę do omówienia i zdefiniowania podstawowego dla mojej pracy terminu, jakim jest termin „doradca zawodu”, zanalizuję pojęcia, które go implikują, tzn. „poradnictwo i doradztwo”, „zawód”, „orientacja i poradnictwo zawodowe” oraz „doradca”.

1. PORADNICTWO I DORADZTWO

Poradnictwo w literaturze przedmiotu nie jest określone jednoznacznie. Można znaleźć wiele definicji, które podzieliłam na tr/.y grupy:

1: poradnictwo w węższym znaczeniu — w definicjach tych kładzie się nacisk głównie na moment udzielania pomocy, najczęściej przez porady podkreślając ważność interakcji doradcy z radzącym się, jako znaczącego zdarzenia społecznego (kierunek psychologiczny);

TI: poradnictwo w szerszym znaczeniu — najbardziej istotny jest nie tyle moment udzielania porad (instrukcji, informacji itp.), ile ich realizacja, wpływanie na modyfikację sytuacji i zachowania radzącego się. Definicje

¹ Termin „porada" jest opisany na s 102-103.