CCF20081011013 (2)

38

A

co uwidacznia się w zmianie barwy kolonii lub podłoża, w powstaniu strefy | przejaśnienia itp.    |

Czynniki wybiórcze takie, jak sole kwasów żółciowych, niektóre barwniki | (fiolet krystaliczny, zieleń brylantowa) i związki chemiczne, np. azydek sodu, hamując rozwój pewnych grup bakterii, umożliwiają rozwój określonej grupie drobnoustrojów.

CZYNNIKI ZESTALAJĄCE

Agar-agar jest to substancja otrzymywana z glonów morskich. W handlu dostępna w postaci włókien lub proszku. Odznacza się właściwościami żelującymi. Łatwo ulega uwodnieniu i w zależności od stopnia oczyszczenia; upłynnia się w temperaturze 90-!00°C, a zestala się w 45-48°C. Chemicznie agar jest polisacharydem - galaktoncm, zawierającym między innymi galaktozę. Drobnoustroje nic wykorzystują agam jako składnika odżywczego, w podłożu stanowi on jedynie czynnik żelujący. Najczęściej dodaje się go do pożywki w ilości 1,5-3%.

Żelatyna jest substancją białkową, otrzymywaną z odpadów rzeźnych, bogatych w kolagen. Upłynnia się w temperaturze 25-27°C, a krzepnie powoli w 18-20°C. Pozwala na hodowlę drobnoustrojów-w znacznie węższym przedziale temperatury niż agar. Wykorzystywana jest przez drobnoustroje o właściwościach proteolitycznych. Niektóre gatunki żelatyny ogrzewane kilkakrotnie lub w temperaturze powyżej IO()°C tracą właściwości żelujące. Do pożywki dodaje się żelatyny w ilości 12-15%.

Inne czynniki zestalające stosuje się rzadko. Do nich należą: żel krzemionkowy, używany do zestalania podłoży mineralnych dla autotrofów oraz surowica krwi i jaja wykorzystywane w badaniach specjalnych.

RODZAJE POŻYWEK

Istnieje wiele kryteriów podziału pożywek. Najczęściej podstawą podziału jest:

-    skład chemiczny pożywki i pochodzenie składników,

-    zastosowanie i funkcja podłoża

-    konsystencja.

W zależności od składu wyróżniamy podłoża:

Naturalne - przygotowane wprost z surowca roślinnego lub zwierzęcego, w sposób zapewniający jego jałowośó, np. owoce, warzywa, mięso, mleko.

39

serwatka. Do tej grupy zalicza się również podłoża przygotowane z wyciągów naturalnych, w których surowiec zatracił już swoje cechy zewnętrzne. Zalicza się tu wyciągi i ekstrakty, które stanowią podstawę przygotowania podłoża, np. bulion zwykły, brzeczka słodowa itp.

₅ Syntetyczne - których skład zarówno jakościowy, jak i ilościowy jest dokładnie znany i oparty na składnikach zdefiniowanych chemicznie. Podłoża te stosuje się między innymi w badaniach diagnostycznych. Do tej grupy należą również podłoża mineralne dla autotrofów. Często są sporządzane również podłoża syntetyczne z dodatkiem wyciągów z tkanek roślinnych lub zwierzęcych, dostarczających głównie czynników wzrostowych. Podłoża takie określa się jako półsyntctycznc.

Rozpatrując skład jako kryterium podziału pożywek, można także wyróżnić podłoża podstawowe i wzbogacone. Podłoża podstawowe umożliwiają wzrost większości drobnoustrojów. Do nich zalicza się bulion zwykły i brzeczkę.

Podłoża podstawowe uzupełnione dodatkowymi składnikami odżywczymi określa się mianem pożywek wzbogaconych, np. bulion odżywczy, bulion (ryptofanowy, agar z krwią itp.

Biorąc pod uwagę zastosowanie pożywek wyróżnić można podłoża ogólne i wybiórcze.

Podłoża ogólne stwarzają warunki do wzrostu większości drobnoustrojów, i: Najczęściej są to podłoża na wyciągach naturalnych, np. bulion dla bakterii czy i brzeczka słodowa dla grzybów.

Podłoża wybiórcze umożliwiają wzrost określonych grup, podczas gdy wzrost niepożądanych drobnoustrojów zostaje zahamowany na stale lub częściej okresowo. Stąd konieczność dokonywania obserwacji w ściśle określonym czasie. Podłoża wybiórcze przygotowuje się, dodając do pożywki czynnik eliminujący daną grupę drobnoustrojów lub usuwając z podłoża składnik odżywczy niezbędny do wzrostu niepożądanej grupy drobnoustrojów.

Biorąc pod uwagę funkcję, jaką ma pełnić pożywka wyróżnia się następujące % grupy podłóż:

fi Podłoża naninażającc lub namnażająco-wybiórczc. Do takich zalicza się | podłoża płynne do namnożenia drobnoustrojów występujących w niewielkiej % ilości, często jako pojedyncze komórki, w obecności licznej populacji bakterii, ć Należą tu np. zbulorowana woda peptonowa dla pałeczek Salmonella i pożywka Kesslera-Swcnartona dla pałeczek z grupy coli.

Podłoża selektywne, w których dodatek do pożywki pewnych związków chemicznych lub substancji może hamować wzrost jednej grupy drobnoustrojów, bez wpływu na inną.