CCF20081215008

363

Czynność myślenia

Metoda nowej klasyfikacji

O ile poprzednio opisane metody umożliwiały człowiekowi przyswojenie już istniejących pojęć, takich jak dom, liczba czy sprawiedliwość, o tyle metoda klasyfikacji pozwala na tworzenie nowych pojęć, które dotychczas nie były znane. Posługując się nią, człowiek samodzielnie wyodrębnia pewną klasę przedmiotów mających wspólne cechy i nadaje jej jakąś nazwę językową. Nowe pojęcia są przede wszystkim formułowane przez uczonych, polityków czy publicystów. Dość niedawno fizycy stworzyli pojęcie „Kwarka jako cząstki elementarnej” i „półprzewodnika”. Psychologowie zaś zaczęli operować takimi pojęciami, jak „stres psychologiczny”, „giętkość adaptacyjna” czy „pamięć świeża i trwała”. Nowe pojęcia mają duże znaczenie dla rozwoju umysłowego i procesu porozumiewania się człowieka, pozwalają one na nowo uporządkować swoją wiedzę i są ważnymi narzędziami myślenia.

System pojęć

Dzięki- różnorodnym metodom człowiek przyswaja sobie wiele pojęć, które tworzą mniej lub bardziej uporządkowany system. W systemie tym znajdują się pojęcia konkretne, 'takie jak pies, mieszkanie czy samochód, oraz pojęcia abstrakcyjne, jak liczba, sprawiedliwość czy ustrój społeczny. Współczesna wiedza o strukturze systemu pojęć, o relacjach zachodzących między pojęciami jest dość nikła.

Pojęcia należące do tego systemu stanowią materiał myślenia. Rzecz jasna, w danym procesie myślenia nie biorą udziału wszystkie pojęcia przyswojone przez człowieka. W zależności od rodzaju zadania aktualizuje on jedynie pewną część pojęć, którymi operuje w myśleniu. Załóżmy, że gospodyni domowa planuje wydatki rodzinne, w tym celu wybiera ona z systemu takie pojęcia jak: meble, odzież, wycieczki zagraniczne czy żywność. Łącząc je w pewne grupy, tworzy plan wydatków na dany miesiąc. Dla uczonego zaś, który bada zjawiska elektryczne, ważnymi pojęciami są: natężenie prądu, jego napięcie itp. W zależności od typu zadania, człowiek wybiera z systemu, czyli aktualizuje, różne rodzaje pojęć. Prawidłowy przebieg czynności myślenia zależy w dużej mierze od tego, czy umie on dokonać wyboru pojęć, które są niezbędne w danej sytuacji problemowej.

Myślenie sensoryczno-motoryczne i myślenie pojęciowe

• - -    i)

Jak stwierdziliśmy, informacje, które są materiałem myślenia, mogą być zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. W zależności od tego, jakie informacje są przetwarzane w toku czynności myślenia, psychologowie, jak np. W. Szewczuk (1962), wyróżniają dwa rodzaje myślenia: