CCF20091201001 (3)

i jednocześnie wyrastając ponad nie, dokonały głębokiej transformacji w sferze konsumpcji. Ponieważ nie można pominąć istotnych związków z przeszłością, czasem trudno odróżnić nowe środki konsumpcji od starych⁴, będziemy się jednak zajmować ich bardziej współczesnymi wersjami, zarówno traktowanymi indywidualnie, jak i zbiorowo⁵.

Aby się lepiej zorientować, czym są nowe środki konsumpcji, popatrzmy najpierw na Disney World i całą firmę Disney, której Disney World jest częścią.

Świat Disneya

Korzystając z dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych doświadczeń, zebranych między innymi na wystawach i targach światowych oraz na nowojorskiej Coney Island, Walt Disney i jego firma stworzyli zupełnie nowy typ parku rozrywki: park tematyczny. Pierwszy Disneyland otwarto w Kalifornii w 1955 roku⁶. Po nim pojawił się Disney World na Florydzie (1971), Tokyo Disneyland (1983)⁷ i Euro Disney (1992). Parki tematyczne Disneya (nawet Euro Disney, który początkowo miał kłopoty finansowe) odniosły oczywiście wielki sukces - w znacznej mierze dlatego, że wykorzystały i ogromnie rozwinęły to, co było fundamentem powodzenia pierwszych parków rozrywki, czyli masowość, wielkie widowiska, zastosowanie techniki do konsumpcji, a nie do produkcji, komercjalizację „zabawy” i funkcję zaworu bezpieczeństwa, dzięki której ludzie mogli wyładować energię, nie zagrażając społeczeństwu. Ponadto Disney systematycznie usuwał elementy zaniedbane i niebezpieczne, które występowały w parkach rozrywki i w znacznym stopniu przyczyniły się do tego, że w pierwszej połowie XX wieku

wiele z nich podupadało. Zwiedzający pierwsze parki rozrywki mieli poczucie zagubienia, a nawet zagrożenia, natomiast turyści przybywający do Disney Worldu wiedzą, że po przekroczeniu jego bram znajdują się w świecie będącym pod ścisłą kontrolą.

Disney odmienił świat parków rozrywki między innymi dzięki temu, że je uporządkował, ustanowił znacznie bardziej „moralne” zasady niż obowiązujące w pierwszych parkach i zapewnił rozrywkę dla całej rodziny'¹. Zaoferował zamknięte kontrolowane środowisko, wolne od problemów, jakie doprowadziły do upadku wcześniejsze parki. Był pionierem porządku i ograniczeń, jakie charakteryzują dziś właściwie wszystkie parki tematyczne⁹. Chociaż o uroku pierwszych parków rozrywki, na przykład Coney Island, stanowiło przede wszystkim to, że dawały zwiedzającym „wytchnienie od (...) standardowych, silnie sformalizowanych sytuacji społecznych”¹⁰, główną atrakcją Disney Worldu jest właśnie ścisła standardowośćInnymi słowy, choć miejsca w rodzaju Coney Island zapewniały „moralne wakacje” ⁿ, Disney World stworzył nową moralność, kładącą nacisk na zgodność z zewnętrznymi wymaganiami.

W Disney Worldzie nie ma. niespodzianek Nie spotka się tam specjalistów od oszukańczych gier, którzy przy głównej alei naciągają zwiedzających. Są za to grupy sprzątaczy, do których obowiązków należy między innymi to warzyszenie wieczornym paradom i uprzątanie śmieci, włącznie z odchodami zwierząt, aby zwiedzającego nie spotkało przykre zaskoczenie, gdyby zrobił nieuważny krok. Nie ma takiego podniecenia seksualnego, jakie charakteryzowało pierwsze parki rozrywki. Park jest bezustannie sprzątany, remontowany, odmalowywany; w Disney Worldzie nic nie jest zaniedbane. Drogie bilety wstępu, drogie jedzenie, zakupy itp,, a także kosztowny dojazd stanowią skuteczną barierę dla „niepożądanych”. Jak się

17