CCF20140225015

36 HENRYK PODBIELSKI

36 HENRYK PODBIELSKI

mityjnożna podzielić na:ćfnity stworzeni^, (mty upadku) Tty duszy wygt>ang). Mitw/stworzenia są w istocf

JjNigicznę^

biadaniami zez prze-_>

o' ,,uporządkowaniu wszechświata”, o zwycięstwie nad chaoser ^ moc i morderstwo, tak że "sam porządek, który nazwany j/ędzie^

dobrem, zdobyty bywa w sposób krwawy i dziki. Mity upadku są „of__

o idee upadku człowieka, który dokonał się jako irraci Aminę zdarzenie, , już w obrębie gotowego stworzenia. Mity tragiczne oparte sa o idee tragicznej teologii boga, który „kusi, oślepia i zwodzi”. Wina wydaje się. tu złączo- _ na z samą egzystencją tragicznego bohatera. Mit duSzy wygnanej A.roz-czlowieka na duszę i ciało i skupia sie na samei duszy przybyłej

tu skądinąd, zabłąkanej’’.

STRUKTURALNA INTERPRETACJA MITU WEDŁUG C. LEVI-STRAUSSA

Zarys teorii mitu daje C. Lćvi-Strauss w jednym z rozdziałów^Antro-|_v połogu Strukturalnej^. Jak zauważa Percy S. Cohen^{1 2}, szkic ten nie odzwierciedla jednak dalej świadomości teoretycznej autora kilku olbrzymich tomów poświęconych |inalizie mitów Indian południowoamerykań-/skich.'jPełną teorię Lćvi-Straussa należałoby dopiero zrekonstruować na ^ podstawie jego dzieł analitycznych, czego już w pewnej mierze dokonali Dan Sperber³, G.S. Kirk⁴, E. Leach⁵, czy wreszcie cytowany wielokrotnie w niniejszym opracowaniu Percy S. Cohen⁶.

^śvi-Strau§s nawiązując do wprowadzonego przez językoznawców I rozróżnienia między językiem Ha languel i mową jednostkowa (la parole^ '■'Tćlążyl w oparciu o stosowane przez nich kryterium systemu czasowego dó [.wykrycia w micie podwójnej struktury: historycznej i ahistorycznej. Uza-|S&dnia to w sposób następujący: »Mit odnosi się zawsze do zdarzeń mi-

fnionych: „przed stworzeniem świata” lub „podczas pierwszych wieków”, a w każdym razie' „dawno temu”. Ale wewnętrzna wartość przypisywa-i na mitowi bierze się z tego, że te zdarzenia, mające rozwijać się w jakimś i momencie czasu, tworzą zarazem trwałą strukturę, która jednocześnie od-¹ nosi się do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Ta podwójna struktura, historyczna i ahistoryczna zarazem, tłumaczy fakt, że mit jednocześ-

f nie może należeć do dziedziny „mowy jednostkowej’’ (i być odpowiednio | analizowany) oraz do języka (w którym jest formułowany) okazując za-", razem na jakimś trzecim poziomid te same cechy przedmiotu absolutne-~ go. Ow trzeci poziom ma równieżnaturę językową, ale próżni się od dwu y-fwzostałychW) Określając na tej podstawie istotę mitu Lćvi-Strauss stwier-'dza: „Substancja mitu nie tkwi ani w stylu, ani w sposobie narracji, ani w składni, lecz w historii, którą się tam opowiada. Mit jest mową, ale jest to mowa, która porusza się na bardzo wysokim poziomie, gdzie znaczenie odrywa się, jeśli wolno tak powiedzieć, od podstawy językowej, po której początkowo się toczyć Jeśli mity mają znaczenie, to nie bierze się ono /^zlidósmTirnonyclTskładników, które sa ich częściami, lecz ze sposobu, w jaki ^jpne się łączą.JjMit należy do porządku mowy i stanowi jego część nieodłączną, niemniej jednak mowa używana w micie ukazuje szczególne własności. Własności tych można szukać tylko powyżej normalnego poziomu wyrazu językowego; inaczej mówiąc, ich natura jest bardziej złożona niż ta, którą spotykamy w wyrażeniach językowych dowolnego rodzaju. [...] Jednostki konstytutywne mitu zakładają obecność tych, które normalnie występują w strukturze 3ęzyka, tżn. lonemówj morfemów i semantemów. Ale pozostają one w takim stosunku do semantemów, jak te do morfe-

mów, a morfemy do fonemów. Każda forma różnijiąjgd^goprzędniej wyższym stopniem złożoności. Są to mitem y^^Jednostek    (mitemów)

trzeba szukać na poziomie zdań”⁹⁵.    —1    ■ ~

Znaczenie mitu leży jednak jeszcze głębiej. Wyznacza je dopjsro-wza^ jemna relacja większych jednostek konstytutywnych, któreCLćvi-Strauss_) nazywa „wiązkami relacji”. Znacząca jest więc nie sama Jprmacja narracji, lecz leżąca u jej podstaw struktura związków.^ Mitemy sa możliwie najkrótszą formą zdania typu orzecznikowego. Każde opowiadanie jest niejako ciągiem tego rodzaju uporządkowanych zdań. Aby odczytać znaczenie mitu należy najpierw uporządkować mitemy w ten sposób, by jednocześnie układały się w system synchroniczny i diachroniczny, odzwierciedlający stalą strukturę opowiadania mitycznego. Następnie mit należy czytać jak partyturę orkiestrową. Kiedy powyższa tabela jest gotowa, j Tektura kolumn wertykalnych ukazuje „wiązki relacji”, lektura horyzon-. talna — strukturę znaczeniową mitu/Metodę swą ilustruje Lćvi-Strauss **Aa przykładzie lektury mitu Edypa. Mitemy układają się tu w cztery kolumny pionowe. Pierwsza kolumna zawiera mitemy mające odzwierciedlać „przecenienie więzi pokrewieństwa” (Edyp żeni się ze swą matką, Antygona wbrew zakazowi grzebie zwłoki Polinejka), w drugiej — niedo-cenienie lub odwartościowanie tychże więzów (Edyp zabija ojca, Eteokles i Polinejkes zabijają się wzajemnie), w trzeciej zamieszczone są mitemy ⁷

1

   Tłum. K. Pomian. Warszawa 1970 s. 285-326.

2

   Jw. s. 345 n.

3

   Le structuralisme en Anthropologie. U — Les Mythes. W: Qu'est-ce-que le Structuralisme. Paris 1968 s. 192 nn.

4

   Jw. s. 42-83.

5

   C. Levi-Strauss in the Garden of Eden. An examination oj sonie recent de-oelopments in the analysis of myth. "Transaction of the New York Academy of Sciences” 23:1961; C. Levi-Strauss. New York 1970.

6

   Jw. s. 345-347.

7

Jw. s. 290.