CCI00220

276 °"'^QPotsRa:/ XVr wiek

‘ Jak troszczyć scę trzeba o dobre wychowanie dzieci i młodzieży

.. ^------- -----------(Rowie W)"-

-^ZacznijmySedy-to .rozstrząsanfe^ od. -wieku dziecinnego, o którym właśnie wspomniałem¹? mianowicie jakimi obyczajami i jakimi myślami trzeba go przepoić, aby stał się niejako mocną podwaliną dla późniejszego uczciwego, nieskażonego i chwalebnego żywota. Nic bowiem mocniej nie tkwi w duszy ludzi niż to, do czego się od maleń-kości przyzwyczaili. Jeśli się im’tedy zaszczepi coś"szkodliwego, gdy jeszcze młodzi i u-legli, tale w nich to na zawsze zostanie, jak gdybyś trucizną przepoił szczepionkę, która potem w wielkie drzewo się rozrośnie; owoce tego drzewa będą trujące dla spożywających, i przekażą obficie nasionom., w niczym nie lepszym, zdolność szkodzenia Niechże tedy rodzice mają w pamięci przy wychowaniu swego potomstwa obraz

"Dopuśćcie dziatkom przyjść-dp mnie,_alhawiem ich jestkrólestwo boże.,Zaprawdę mó-______

wię wam: ktokolwiek by nie przyjął królestwa bożego jako dzieciątko, nie wnijdzie do niego. I kładąc ręce na ich głowach, błogosławił je". Czyż z tych słów nie wynika jasno, jak się bardzo Bóg troszczy o dzieci? Bierze je przecież Chrystus w objęcia modlitwą swą poleca je Ojcu niebieskiemu, do ich prostoty przyzywa wszystkich, którzy by chcieli wnijść do królestwa niebieskiego.[...]

Niechże tedy troszczą się o to rodzice, aby swym dzieciom takie wszczepiali nauki i tak je wychowywali, by one od lat najwcześniejszych pojmować się uczyły, co jest uczciwe, a co haniebne, do czego dążyć, a czego unikać.

Niech je jak najmocniej odwodzą od rozkoszy,_bo gdzie te panują, tam nie masz miejsca dla cnoty.

Niech im przepisują umiarkowanie w pożywieniu,, które winno być lekkie, niewymyślne i nie rozpalające wnętrzności. Pala ten wiek gorącością wrodzoną, nie trzeba ognia jeszcze dodawać do ognia. Sprzyjać to będzie nie tylko hamowaniu pożądliwości cielesnej, lecz także utrzymaniu dobrego i mocnego zdrowia ciała i trzeźwości umysłu.

Niech ich zaś przyzwyczajają nie tylko do umiarkowania w jedle i napoju, ale też do znoszenia mrozu i upału, do twardej pościeli (byle nie było to tylko w czym ujmą dla sił i dobrego stanu ciała, o które trzeba dbać, aby umysł byl w dobrym stanie i bardziej czynny).    -

Niech im nie dozwalają na obcowanie z ludźmi złymi.

Niech ich mowę i wszelkie postępki kształtują na modlę piękności, sprawiedliwości, łagodności, uprzejmości i ludzkiej ogłady.

_=:Niechxizaś=imr: każą^umkać^- szpeto typ= krzywdzeniar-grnewuT-rza wi śc iy- p y chy 4- Ot—

krUCieństWaz-    —----U.--rr-r--: -- •

Niech hamują ich szczebiotliwość, bo z niej zwykle rodzi się niepomierne gadulstwo i czczość języka, obmierzła w każdym wieku. A tak samo jak na szpetne uczynki, niech im nie pozwalają na niepoczciwą mowę. Niech żądają, by zdawały sprawę z tego, co mówią i czynią Rodzice spełniliby pożyteczną rzecz, gdyby zachęcali młodych i przykazując cnotę, i wspominając jej przykłady i gdyby je chwalili nawet bardziej niż to

O poprawie Rzeczypospolitej

• A.F. Modrzewski '“T277

__:_-- •_:----"ĄL,

zgodne z prawdą,, bo jak. powiada Owidiusz^{1 2 3 4};. —--------

..____.... -i ..-^:'ćł- -■    ___Na pochwale, cnota rośnie

------ ------'j"    bodźcem jej-jest przeogromnym sława. __ •''"“CTiyr-"

[...] Dlatego rodzice, chcąc dzieciom swym otworzyć drogę do cnotliwości we wszystkim, winni je, jak tylko mogą, najusilniej odwodzić nie tylko od czynów występnych i słów szpetnych, ale i od myślenia o złych rzeczach. A w żaden sposób łatwiej te-⁷' go nie dokażą, jąknie dozwalając im na próżniaczenie.

Niech tedy baczą, by chłopcy L dziewczęta nie przepędzali pierwszych swych lat na próżniactwie; niech się starają dawać im zawsze jakąś pracę, a także niech żądają od nich zdania sprawy-z tej pracy. Nie wadzi połączyć z pracą igraszek, byle nie szpet-nych_r-Wybrać-do4ego-można-G2y-bajeezki_r ezy-zagadki - czy- opowieści - które by dzieci--— do. pracy_zagrzaŁy4_jeślLprzyciężkie-one-L-opieszałe, godzi się słowami zganić,-a.te,:co^t“—-się obowiązkom mocniej umykają, i rózgą pokarać. Powiada król Salomon, mędrzec

wielki: "Nie pozwól,_by się dziecko uchylało od karności. Od rózgi nie umrze. Bijesz je,.--

a duszę jego uwalniasz od pieklą".

A ponieważ taka jest przyrodzona natura człowiecza, że po pracy szuka odpoczynku, zabawy i wytchnienia, przeto niechże rodzice baczą, by zabawy dzieci były godziwe. Łatwiej o to będzie, jeśli czy to sami będą przy ich igraszkach, czy przekażą to komuś starszemu, a uczciwemu, kogo dzieci szanują i wobec kogo nie odważą się ni powiedzieć, ni uczynić niczego szpetnego i nieprzystojnego. A starać się trzeba jak najmocniej, by chłopcy nie uczestniczyli w zabawach dziewcząt, zwłaszcza gdy zaczynają dojrzewać, bowiem ten wiek sam z siebie ku pożądliwości ich ponosi. Przyzwyczajenia zaś do tych zabaw, młodzieńcze miłości i zapały, którymi rozgorzeją w tym wieku nie mającym jeszcze rozpoznania, co uczciwe - nie mogą nie być występne; a potem się z latami wzmagają i rzadko się zdarzy, by się wyrugować dały na resztę życia

Nie trzeba, by chłopcy zaniedbywali jazdy konnej albo ćwiczeń pieszych, jako to biegania czy skakania, czy rzucania kamieniem, czy zabawiania się piłką czy dyskiem i innych takich ćwiczeń, byle one jeno były w miarę. Albowiem umiarkowany ruch i ćwiczenie wzmacnia, krzepi i wzmaga zdrowie, siły i krzepkość ciała; jeśli jednak jest zbyt silny i gwałtowny, to przeciwnie, osłabia je i szkodzi mu. Uczą zaś lekarze, że ćwiczenia tego rodzaju winny się odbywać albo przed jedzeniem, albo nieprędko po nim, aby jadło, gdy ciało nim napełnione, nie zepsuło się na skutek wysiłku i nie wytworzyło w ciele szkodliwych wilgoci, a nawet ciężkich chorób.

- zniewieściałep- rozpustne," -bhrzcńskicp- bezwstydne:—Ar r tego^-dzieci- uczyć trzebarco* winne są innym, co rodzicom, co obywatelom, co rzeczypospolitej i jak winny zgodę i towarzystwo z ludźmi utrzymywać, jak się mają zachowywać wobec wyższych, niższych i równych sobie, wobec towarzyszy, przyjaciół, krewnych i powinowatych, wo-

1

Owidiusz - Publius Ovidius Naso (43 p.n.e. - 17 n.e.), rodem z Sulmony (Sulmo) w Italii, wybitniej

2

szy poeta rzymski, zesłany w 8 roku n.e. przez Cesarza Augusta na wygnanie do miasta Tomi

3

(dzisiaj Konstancja) na wybrzeżu Morza Czarnego w pobliżu ujścia Dunaju. Nauka nie wyjaśniła

4

ostatecznie przyczyn zesłania.