CCI20100127054

506 Nancy K. Miller

re połączone w,jedno słowo Ariaehne, imitują [minie] tryb relacji między dwoma mitami istniejącymi obok siebie w pewnej kulturze, podobnymi, choć nie identycznymi” (s. 55)⁴⁷?

Komentarz Millera dotyczy przemieszczeń płciowych wyobrażonych w tych dwuznacznych wersetach:

podarta osnowa Ariaehne, figura rozdartego czy też zdefiniowanego dziewictwa, staje się, w jakimś wypaczającym myśl odwróceniu pici, sarna pewnym „ostrzem”, które może drzeć, choć może w tym wypadku nie znaleźć żadnej próżni, aby się w nią wcisnąć. [...] Drące i darte zamieniają się tutaj miejscami, tak jak podarta osnowa Ariaehne zarazem jest i nie jest męska, a także jest i nie jest żeńska, tak historie Ariadny i Arachne są zarazem podobne i różne (s. 57).

Czy jednak owo odwrócenie penetracji, zamazanie granicy różnicy seksualnej, wciągnięte przez Millera do akcji „usprawiedliwiania” owego sprzęgnięcia dwóch imion kobiecych na kartach Troilusa i Kresydy, zawiera się także w ich historiach poza kontekstem Szekspirowskim? Czy wszelkie różnice stworzone były jako równe?

Inaczej mówiąc, jeśli popatrzy się z pozycji, dla której znaczenie jest z założenia nieokreślone, a wszelka tożsamość niebezpieczna, drący i darty stanowią zamienne miejsca w jakiejś obojętnej językowej grze, to czy z tego wynika, że nie ma żadnej znaczącej różnicy w tych dwóch h i s t o r i a c h? Wykładając rzecz politycznie, jeśli nie potrafimy wypowiedzieć różnicy pomiędzy tyrni historiami, to jakie mamy szanse uchwycenia materialnych różnic między kobietami i wśród nich różnic kluczowych dla teorii feministycznej? Jeżeli Arachne i Ariadna zamieniają się miejscami przy niciach krosna, to czy nic nie zostało utracone w tłumaczeniu? W pewien sposób jest to także nasze zmartwienie, czy potrafimy, przynajmniej w praktyce krytycznej, ustrzec kobiety przed losem bycia „kobietą”.

Sposobem na wejście w te kwestie i, zgodnie z logiką labiryntu, na wyjście z nich niech będzie dla nas krótkie omówienie historii Ariadny. W Przemianach nigdy nie w y-mienią się Ariadny w relacji wyobrażającej pewną trajektorię i pewne układy, które z istoty mają miejsce między mężczyznami. Minos, ojciec/król, aby ukryć potwora spłodzonego przez swą żonę i ofiarnego byka, wynajmuje Dedala, architekta/Artystę, aby ^{1 2 3 4 5 6}

zbudował obwarowanie; budowlę, która zostanie zaprojektowana jako przestrzeń bez wyjścia. Tezeusz, śmiałek (i bawidamek), przybywa, narzucając się ze swymi pretensjami do sławy. Ten heroiczny gest przynosi śmierć Minotaurowi, kiedy „tylko przemyślność dziewczyny Ariadny”⁷ (po łacinie czytamy: ope mrginea\ ops oznacza także moc i władzę) pomogła odnaleźć trudne wyjście, którym nie powróci! żaden wcześniejszy śmiałek, po rozwiniętej z kłębka nici. Dostarczywszy nić, która rozwiązuje zagadkę labiryntu, Ariadna, oszalała z miłości, zostaje uprowadzona, uwiedziona i porzucona na wyspie Naxos przez niewiernego bohatera. W alternatywnych zakończeniach tej hi-storii jest ona następnie albo wybawiona i pocieszona pkzez Dionizosa, który ją poślubia, ofiarowuje jej koronę z gwiazd i odsyła z powrotem do nieba; albo niepocieszona -podobnie jak Arachne wiesza się na własnej nici.

Co zatem wyobraża nić Ariadny, kobietę czy nić? Zamianę w czyn jej pożądania czy proces rozwiązania, na które się ona godzi? Kiedy jakiś krytyk cierpiący na „kompleks Ariadny”⁸ podąża za nicią praktyki lekturowej wspólnej modelom poststrukturalistycz-nym Barthes’a, Derridy, Deleuzea- i bardziej lokalnie, Hillisa Millera - która przez swe metafory i metonimie kojarzy się z tym, co żeńskie, to czyja to jest historia? Kiedy ów krytyk podąża za nicią, którą wręcza mu „kobieta w tekście”, nicią, która mu umożliwia utkanie sobie drogi powrotnej poprzez meandry drogi już przebytej, to czyją potęgę podziwiamy⁹? Mężczyzny, który wszedł, aby zabić, czy kobiety, która umożliwiła mu ujście z życiem? A może mamy tu do czynienia z przypadkiem, podobnie jak z Minotaurem i syreną, których losy śledzi Borothy Binnerstein, jakiegoś niełatwego, choć jednak skutecznego układu opartego na beznadziejnie nierozdzielnej [inseparate] relacji między tymi dwoma?

„Nić Ariadny - pisze Miller w eseju pod takim samym tytułem - jest zarazem labiryntem i środkiem pozwalającym bezpiecznie przemierzyć labirynt z powrotem”¹⁰. W ten sposób, w swej metaforyce tekstualnej, w obrębie jej odwracalnego splotu, historia Ariadny, tak jak historia Arachne, ustanawia figurację różnicy seksualnej tylko po to, aby ją znieść:

I

Te historie kręcą się wokół zagadkowych opozycji: splatanie/roz wiązywanie, ukrywanie/odkry-wanie, męski/żeński, albo mamy tu żeńsko/męslde, połączone w postaciach dwuznacznych czy androgynicznych, jak sam Dionizos czy jak Ariadna, która jest może nazbyt agresywna, by być

1

W poetyce feministycznej oba imiona występują w alfabecie prekursorek na początku. „Jak Ariad

2

na, Penelopa i Filomela, kobiety wykorzystywały krosna, nici oraz igiy do samoobrony i do milczącego mó

3

wienia o sobie” (S. Gilbert, S. Gubai; Madivoman...₎op. cii., s. 642). Dziwne, że Arachne nie została tu wy

4

mieniona w tym omówieniu „artysty pająka” u Dickinson. Tak samo llillis Miller, choć w innych celach, wią

5

że ze sobą te tkaczki i zastanawia się, Jak zatrzymać rozszerzający się krąg kontekstowych ech” (J. llillis

6

Miller, Ariaehne ’s Brolcen Woof, op. cii., s. 58).

7

¹⁸    Owidiusz, Przemiany, op. cii., s. 02 - przyp. tłum.

8

¹⁹    N. Schoi; Breaking the Chain..., op. cii., s. 3.

9

⁶⁰ Adaptuję tutaj dla własnych celów zdanie z analizy relacji między kobietami a teorią, kobietami a pisaniem, przeprowadzonej przez Mary Jacobus wis There a Wornanin This Text?, „NewLiterary History” 1982, nr 14. (Por. przyp. 2 - przyp. red. 1

10

J. llillis Miller, Ariadne^}s Thread, op. cii., s. 156.