chalmers0138

140

Racjonalizm a relatywizm

kało wyłącznie z rozważań logicznych, lub było skądś dane, oczywiste. Uważał, że jest ono potwierdzoną przez doświadczenie hipotezą. Na rzecz poprawności tej hipotezy świadczyć by miały dane z historii nauki, czy ściślej, mając na uwadze badania przeprowadzone przez samego Lakatosa i jego zwolenników, z historii fizyki.¹² Mówiąc ogólnie, zaproponowana metodologia (oraz związane z nią propozycje kryteriów uznawania hipotez za postępowe) miała być oceniania ze względu na to, czy pozwala ona wyjaśnić to, co uznaje się za „dobrą” naukę i jej historię. Na pierwszy rzut oka taki sposób postępowania sprawia wrażenie, że zawiera błędne koło. Metodologia najpierw określa, które teorie z historii fizyki mogą być zaliczone do grona dobrych teorii fizycznych, a następnie okazuje się, że metodologia ta ma być oceniana w świetle wyróżnionych przez nią samą teorii. Jednakże wcale tak nie jest, jeżeli weźmiemy pod uwagę szczegółowe elementy propozycji Lakatosa i jej objaśnienia przedstawione przez Worralla. Istnieją bowiem dobre sposoby, dzięki którym historia fizyki może dostarczać materiału potwierdzającego lub obalającego metodologię Lakatosa. Teoria Lakatosa uzyska wsparcie, jeżeli uda się wykazać, że wydarzenia z historii nauki, których nie udało się wyjaśnić w terminach metodologii konkurencyjnych, dają się wyjaśnić w kategoriach metodologii programów badawczych. Na przykład studium Worralla na temat odrzucenia falowej teorii światła Thomasa Younga i zachowania teorii korpu-skularnej Newtona w XIX wieku stanowi poparcie dla metodologii Lakatosa. Worrall wykazał, że odrzucenie teorii Younga, stanowiące istotny problem z punktu widzenia metodologii konkurencyjnych, wyjaśniane przy użyciu bardzo niedobrych domysłów ad hoc jako wynik kultu Newtona, jest w pełnej zgodzie z teorią metodologiczną Lakatosa. A oto inny możliwy sposób na uzasadnienie metodologii Lakatosa: metodologii tej można użyć w celu identyfikacji programu, który uzyskał silne poparcie w społeczności naukowej, ale który

¹² O tym, w jaki sposób Lakatos pojmował sprawdzalność swojej metodologii w świetle danych z historii fizyki, można przeczytać w jego eseju „History of Science and Its Rational Reconstructions”, w: John Worrall, Gregory Currie (1978), vol. I, ss. 192—138. Dalsze wyjaśnienia i poprawki wprowadza John Worrall w „Thomas Young and the «Refutation» of the Newtonian Optics: A Case Study of the Interaction of Philosophy of Science and History of Science”, Method and Appraisal in the Physical Sciences, Colin Howson, ed., Cambridge University Press, Cambridge 1976, ss. 167—179.