Cogito antyk

POUSfcl - l/OSTNA MATURA

Dorota Nosowska

Motywy antyczne w literaturze

i obraz Moneta

Prezentujemy kolejne zadania maturalne, jakie mogtyby się pojawić na egzaminie ustnym w nowej formule.

Zadanie 1. - związane z tekstem literackim

W jaki sposób moty wy antyczne funkcjonują w literaturze? Omów na przykładzie podanego Trenu XIV Jana Kochanowskiego i innych utworów literackich.

Przykładowa realizacja tematu

1.    Wstęp

Tren XIV Jana Kochanowskiego powstał w epoce renesansu i należy do cyklu utworów upamiętniających zmarłą córeczkę poety, Urszulkę.

2.    Teza

W trenie pojawiają się motywy antyczne, współgrające tematycznie z motywem śmierci, służą jako ozdobnik, odwołanie do postaci i wydarzeń z mitologii greckiej pozwala jeszcze bardziej unaocznić ból mówiącego w wierszu.

3.    Wywód

•    Przywołanie postaci Orfeusza - trackiego śpiewaka, który wybrał się w zaświaty, by odzyskać ukochaną żonę Eurydykę, wzmacnia tragiczną wymowę trenu, zwłaszcza gdy przypomnimy sobie finał historii bohatera antycznego, który odzyskawszy żonę, znów utracił ją na zawsze i według wielu wersji mitu - po opuszczeniu Hadesu stracił życie rozszarpany przez menady.

•    Tren ma wymowę dramatyczną, według niektórych krytyków wyraża pragnienie śmierci, co koreluje z sytuacją Orfeusza.

•    Analogia - twórca trenów, z którym utożsamiany jest ich podmiot liryczny, i Orfeusz byli artystami, poetami (stąd obecny w wierszu motyw lutni).

•    Przywołanie postaci Plutona - rzymskiego boga śmierci (greckiego Hadesa) pozostawia czytelnika w sferze skojarzeń z królestwem zmarłych, ale też nasuwa pytanie, co Bóg (bogowie?) czynią dla pogrążonego w rozpaczy człowieka?

•    W trenie przywołana jest również postać przewoźnika (w domyśle Charona), co jest i ozdobnikiem, i odsyła

Jan Kochanowski

TREN XIV

Gdzie te wrota nieszczęsnej którymi przed laty Puszczał się w ziemię Orfeus szukając swej straty?

: Żebyck ja też tąż ścieżką swej namilszej córy Poszedł szukać i on bród mógł przebyćj przez który Srogi jakiś przewoźnik wozi blade cienie I w lasy niewesołe cyprysowe żenie.

A ty mię nie zostawajj wdzięczna lutni mojaj Ale ze mną pospołu pódź aż do pokoja ; Surowego Plutona! Owa go to łzamij \ To tymi żałosnymi zmiękczywa pieśniami,

Że mi moję namilszą dziewkę jeszcze wróci,

A ten nieuśmierzony we mnie żal ukróci.

Zginąć ci mu nie może_} tuć się wszytkim zostaćj Nieck się tylko niedoszłej jagodzie da dostać.

Gdzie by też tak kamienne ten bóg serce nosił,

Żeby tam smutny człowiek już nic nie uprosił!

Cóż temu rzec? Więc tamże już za jedną drogą Zostaćj a z duszą za raz zewlec troskę srogą.

do chęci wędrówki mówiącego w wierszu do krainy umarłych.

•    Motywy antyczne służące opowiedzeniu indywidualnego dramatu utraty bliskiej osoby występują też w utworze Czesława Miłosza „Orfeusz i Eurydyka" (Orfeusz pojawia ^ się tu we współczesnej scenerii nowoczesnego szpitala

i traci ukochaną Eurydykę, tak jak Miłosz żonę). Podobnie jak w trenach motywy starożytne oddają współczesną ludzką tragedię, jednak wymowa poematu okazuje się inna niż trenów - wyeksponowany zostaje motyw twórczości, która pozostaje powołaniem artysty.

•    Inny utwór literacki, w którym antyczny kostium skrywa bieżące dylematy - to „Odprawa posłów greckich" Jana Kochanowskiego. Opowieść z historii starożytnej Troi faktycznie jest wezwaniem do cenienia wyżej dobra ojczyzny niż prywaty. Przywołane motywy antyczne funkcjonują tu tylko jako figura zdarzeń współczesnych autorowi, odwołują się jednak, inaczej niż treny, nie do tragedii jednostki, lecz do dramatu narodu, państwa.

4. Podsumowanie

Przywołanie motywów antycznych może służyć w utworze literackim pełniejszemu oddaniu uczuć jednostki, np. wobec śmierci (jak w trenach czy „Orfeuszu i Eurydyce"). Niekiedy motywy antyczne są figurą zdarzeń historycznych, dotyczących zbiorowości, tak było w „Odprawie posłów greckich". Ponadto obecność motywów antycznych jest w utworze ozdobnikiem i odwołuje się do kultury literackiej odbiorców.

35"

13 V