Drzewo życia5

Bóg i Diabeł

Mit kosmogoniczny zanotowano w Polsce, Wielkorusi, Białorusi, na Ukrainie oraz w Bułgarii w wielu podobnych, ale nie jednakowych wersjach. W porównaniu z przytoczoną już jedną z wersji polskich niektóre są skrócone, inne rozszerzone. Mimo tych różnic, przedstawiany przez nie obraz jest stosunkowo prosty. Ua początku nie istniało nic poza niebem i morzem. Był także Bóg, który pływał w łodzi bądź unosił się nad wodą w sposób bliżej nieokreślony oraz Diabeł, wyłaniający się z piany morskiej lub po prostu istniejący obok Boga. Inicjatywa stworzenia ziemi przypisywana jest raz Bogu, raz Diabłu, ale zwykle podkreśla się, że Bóg nie może dokonać tego dzieła sam. Zamiar zostaje zrealizowany, gdy Diabeł wydobywa z dna morskiego garść piasku, który, rzucony następnie przez Boga na wodę — tworzy zaczątek ziemi Zazdrosny Diabeł, chcąc unicestwić rywala, przyczynia się nieświadomie do roz-rośnięcia lądu. Konflikt między stwórcami kończy strącenie Diabła w podziemia przez pioruny. Zwykle włada nimi św. Michał — powołany tymczasem do żyda pomocnik Boga. Czasem jednak — jak już widzieliśmy — pioruny uderzają z woli samego Boga. Stworzeniu św. Michała i aniołów towarzyszy stworzenie przez Diabła swych własnych pomocników — diabłów.

Wszystkie, nawet najuboższe fabularnie wersje mitu, kończące się w momencie utworzenia lądu, przekazują jednak najistotniejszą informację: ziemia powstała w rezultacie współdziałania dwóch antagonistycznych bóstw, z których jedno skojarzone jest z niebem, a drugie z morzem.

Opozycję Boga i Diabła, a tym samym nieba i morza, w sposób bardziej ogólny wyraża przeciwstawienie: ogień — woda. Tę podstawową symbolikę mitu odnaj-

28