Drzewo życia4

Niekiedy życiodajnym drzewem jest jabłoń:

Swiećiuł ji imiesiącek, świecili! ji jaśniutko, a pod tym miesiąckiem chmurecka cerniutka, a pod tą cbmurecką wiśniowy sadecek, a w tyim ci sadedku winna jabłomedka, na ty jabłonecce stery jabłusecka...

Istnieje uzasadnione przypuszczenie, że przedmiotowym wyrazem tych wierzeń była świąteczna choinka zdobiona jabłkami, orzechami, rzeźbami z ciasta, małymi chlebkami. Uważano ją często za odwzorowanie drzewa rajskiego. Być może przekonanie to jest reminiscencją popularnych w średniowieczu i w okresie późniejszym widowisk, znanych obecnie jako „herody”, których akcja rozpoczynała się wówczas od stworzenia Adama i Ewy oraz scen z raju. Czy jednak idea świątecznego drzewka była zupełnie obca Słowianom?

Choć wiadomo, że choinka znaną nam obecnie postać zawdzięcza stosunkowo późnemu wpływowi z Europy zachodniej, to jednak nie brakowało nigdy badaczy twierdzących, iż stanowiła ona element starego zwyczaju wiejskiego. Polegał on na przynoszeniu, w okresie świąt bożenarodzeniowych, zielonych gałązek lub drzewka i pozostawianiu ich w chacie co najmniej przez święta, a nieraz przez cały rok. Były to tak zwane podłaźniczki lub sady, specjalnie przycięte małe choinki zawieszane u pułapu, często wierzchołkiem w dół, których miejsce zajęły z czasem tak zwane światy, czyli wyplatane ze słomy lub wykonywane z opłatków krążki i kule. Według starych ludzi miały one jednak mniejszą skuteczność niż drzewka. Jeszcze później pojawiły się pająki wykonywane ze słomy i papieru. Ewolucja formy postępowała równocześnie z zanikaniem świadomości sensu całego zwyczaju.

Podłaźniczka — konkludował w wyniku obserwacji terenowych Eugeniusz Frankowski w Kalendarzu obrzędowym ludu