Drzewo życia1

ta, leśni satyrowie, wodni topeowie, górne jędze, powietrzni duchowie...”

Mimo masowej akcji utożsamiania wszystkich istot nadprzyrodzonych z diabłami, wiara w demony przetrwała wśród ludności wiejskiej do dziś, a w interesującym nas szczególnie okresie końca XIX i początku XX wieku była bardzo żywa. Demony stanowiły olbrzymie grono istot nadprzyrodzonych, a ich opisy sprawiają nieraz wrażenie, jakby dotyczyły jakichś bóstw lasów, rzek, pól itd.

Nas interesować będzie przede wszystkim ich powiązanie z różnymi elementami rzeczywistości zewnętrznej, z przyrodą i kosmosem. Jeśli zaś przypuszczenia, że wiara w demony przetrwała od pradawnych czasów są prawdą, to przyczyną wielowiekowej trwałości tego przekonania mogło być tylko ich duże znaczenie dla życia społeczności chłopskich. Jeśli zaś z kolei dodamy, że postacie wprowadzone niewątpliwie przez religię chrześcijańską zostały zniekształcone i obdarzone zupełnie nowymi cechami, upodabniającymi je do demonów, mamy pełne prawo sądzić, iż działo się tak dlatego, że istniały w świadomości ludu wspomniane już kilkakrotnie ogólne ramy ograniczające wyobraźnię. W nich postaci te musiały się zmieścić, do nich były dostosowywane.

Wiele z omawianych w tym rozdziale demonów znanych jest do dziś, choć coraz częściej traktuje się je jako postacie bajkowe. A jest to najlepszy znak, że świat, o którym będziemy mówić, należy już w znacznym stopniu do przeszłości.

Demony wodne

Jednemu chłopu wse coś rozwalało kopę. Co postawiuł we dnie, to w nocy znou rozwaluło. Tak on w nocy posed sie

104