DSC00618 (8)

855

LITURGIKA

a także w dialogu z innymi dyscyplinami teologicznymi i humanistycznymi; te ostatnie mają dla 1. charakter pomocniczy, nienormatywny.

Historycznie rzecz ujmując, 1. traktowano najpierw jako:

a)    obserwację i opis danych liturgicznych (Justyn, Hipolit, Egeria);

b)    interpretację i objaśnianie rytów liturgii, analizowanie jej tekstów (Augustyn, List do Januariusza: Katechezy mistagogiczne Cyryla (Jana) Jerozolimskiego). Stosowano typologię biblijną i objaśnianie symboliczne. W Aleksandrii przeważała metoda alegoryczna. Objaśnienia typu mistycznego i symbolicznego doprowadziły ok. 500 do powstania traktatu Pseudo-Dionizego Areopagity De hierarchia eccle-siastica, który służył jako model explicationes. Pseudo-Dionizego określa się niekiedy jako „ojca liturgicznej egzegezy” (L. C. Mohlberg);

c)    problemy pastoralne i usprawiedliwianie różnic w liturgii. Świadectwem takiego ujęcia jest 55 list Augustyna do Januariusza (napisany ok. 400), list Grzegorza Wielkiego do bpa Jana z Syrakuz (9, 12) usprawiedliwiający wprowadzenie greckich zwyczajów do lit. rzymskiej. Sprawy pastoralne wiązały się z misjami (w Anglii, Galii). W 416 pap. Innocenty I określił, że w Kościele zachodnim nie powinno być różnych obrzędów;

d)    reglamentację liturgii i utrwalanie norm. Augustyn i biskupi Afryki odegrali w tym wymiarze dużą rolę. Średniowiecze jest ważnym etapem w rozwoju liturgii. Romanizacja liturgii powodowała, że lokalna liturgia Rzymu zyskiwała przewagę. Równocześnie w Galii liturgia bogaciła się o nowe elementy. Okres karoliński naznaczyło pierwsze, bardziej systematyczne studium liturgii związane z pewnym ruchem liturgicznym. Popierana jedność liturgii miała też podłoże polityczne. Od czasów karolińskich proponowano alegoryczną wykładnię liturgii: —> Alkuin (zm. 804), -»Amalary z Metzu (zm. ok. 750), Walafryd Strabo (zm. 849), Raban Maur (zm. 856), a później Bemold z Konstancji, Jan Beleth, Sicard z Cremony, —»Durand z Mende i in. Teologiczno-ascetyczne wyjaśnianie liturgii reprezentował nieznany autor traktatu Super mensom i De corpore Domini. Przedstawił się on jako przeciwnik rememoratywnej interpretacji liturgii. Nieprzyjazny alegorii był także Florus z Lyonu, diakon; Amalary został osądzony na regionalnym synodzie w Quierzy (838). Dużym znawstwem i logiczną metodą odznaczają się dzieła Walafryda Strabona i Radulfa z Rivo.

Innym czynnikiem procesu reglamentacji byl j. lac. jako język liturgii oraz klerykalizacja liturgii z Mszą św. prywatną na centralnym miejscu. Jeszcze innym czynnikiem były zbiory źródeł i teksty liturgiczne (sakramentarze) oraz dzieła Amalarego z Metzu, Ruperta z Deutz (zm. 1135), Duranda (zm. 1296).

W czasach nowożytnych, pod wpływem humanizmu i renesansu, pierwszeństwo zyskują nauki historyczne. Również konieczność ustosunkowania się do reformacji nie pozostaje bez wpływu na liturgię (charakter apologetyczny). Kierunek historyczny, wzmocniony pod wpływem Tridentinum, które podjęło odnowę liturgii -ad pristinam sanctorum patrum normam ac ritus”, trwał od XVI do XVIII w. w dziełach: G. Cassandra (zm. 1566), M. Hittorpa z Kolonii (zm. 1584), J. Pa-meiiusa z Brugii (zm. 1587), J. Mabillona (zm. 1797), E. Martćne’a (zm. 1739) (dwaj ostatni to benedyktyni mauryści), L. Muratoriego (zm. 1750), F. A. Zaccaria (zm. 1787), M. Gerberta (zm. 1793), w zakresie 1. Kościołów wschodnich -• J. Goara (zm. 1653), E. Renaudot (zm. 1720). J. A. Assemaniego (zm. 1763). Odstępuje się od wykładni alegorycznej na korzyść koncentrowania się na genezie obrzędów.