DSC02811 (5)

44 WPROWADZENIE: NAUKOWE BADANIE OSOBOWOŚCI

nipulaeji zmiennymi w celu ustanowienia relacji przyczynowo-skutkowych oraz praw ogólnych.

Badania kliniczne {Oinical Research) - metoda badawcza polegająca na intensywnym poznawaniu jednostki dzięki obserwacji jej zachowań w warunkach naturalnych oraz analizowaniu relacji werbalnych dotyczących zdarzeń, które miały miejsce w jej żydu.

Badania korelacyjne (Corrclation Research) - podejsde badawcze, przy którym sprawdzamy, jak różnice indywidualne (w zakresie różnych charakterystyk psychicznych) wzajemnie się do siebie odnoszą.

Cecha {Trait) - skłonność do zachowywania się w określony sposób, objawiająca się w wielu sytuacjach.

Konstrukt (Construct) - w teorii Kelly’ego pojęde, decydujące o sposobie spostrzegania. konstruowania lub interpretowania wydarzeń.

Modyfikacja zachowania (Behavior Modifica-tion) - metoda terapii opierająca się na teorii uczenia się (przede wszystkim teorii Skin-nera). zmierzająca do zmiany niepożądanych bądź patologicznych zachowań.

Nerwica eksperymentalna \Expernncntal Ncurosts) - wywoływanie w warunkach laboratoryjnych. głównie u zwierząt, objawów analogicznych do nerwicy u człowieka.

Osobowość wieloraka 0Wultiple Personality) -zaburzenie psychiczne polegające na tym. że jedna osoba posiada równocześnie dwie lub więcej osobowości.

Piędoczynnikowy Model Osobowości (PMO) (JFwe-Faclor Model - FFN) - zgodnie z poglądem podzielanym dziś przez psy-

Podsumowanie

1. Naukowe poznawanie osobowości polega na systematycznym badaniu różnic indywidualnych oraz funkcjonowania osoby jako wysoce zorganizowanej całości.

chologów na osobowość człowieka składa się pięć podstawowych wymiarów: neuro-tyzm, ekstrawersja, otwartość na doświadczenia. ugodowość oraz sumienność.

Rzetelność (Rehability) - cecha badań, których wyniki nie zmieniają się, są wiarygodne i powtarzalne.

Ruch Potencjału Ludzkiego (Humań Po-lential Moianent) - popularny w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ruch. kładący nacisk na pełny rozwój (urzeczywistnienie) potencjału tkwiącego w każdym człowieku, w tym otwartości na doświadczenia.

Test Apercepcji Tematycznej (Thematic App-erccplion Test - TAT) - test projekcyjny opracowany przez Morgana i Murraya. polegający na opowiadaniu przez badanych historii w reakcji na standardowy zestaw obrazków.

Trafność (Validity) - stopień, w jakim obserwacje odzwierciedlają pojęcia, zjawiska i zmienne będące przedmiotem naszego zainteresowania.

Współczynnik korelacji (Correlation Coeffi-cieni) - statystyczny wskaźnik siły związku (czyli korelacji) między zmiennymi.

Wyuczona bezradność (Learned Helplessness) - pojęcie wprowadzone przez Seligmana, odnoszące się do nabytego przez zwierzę albo człowieka oczekiwania, że sukces nie zależy od jego zachowania.

Wzór zachowania typu A (Type A Beharior Patiem) - charakterystyczny sposób zachowania (dążenie do rywalizacji, pośpiech, agresywność), uważany za czynnik ryzyka w chorobie wieńcowej.

2.    W obrębie psychologii osobowości wyróżnić można trzy tradycje badawcze: kliniczną, korelacyjną i eksperymentalną.

3.    Kliniczne podejście do osobowości polega na systematycznym, dogłębnym badaniu jednostki. Przykładów takiego podejścia dostarczają prace kliniczne Freuda, Rogersa i Kclly'ego.

4.    Korelacyjne podejście do osobowości wykorzystuje metody statystyczne w oszacowaniu stopnia powiązania między kilkoma zbiorami pomiarów (zmiennych, najczęściej cech). Jej przykładem są badania cech dyspozycyjnych, prowadzone przez Cattella i Ey-sencka oraz zwolenników Pięcioczyn-nikowego Modelu Osobowości.

5.    Eksperymentalna metoda badania osobowości polega na systematycznym manipulowaniu zmiennymi w celu wykrycia związków przyczynowo-skutkowych. Dobrego przykładu dostarczają tu badania Pawłowa nad warunkowaniem klasycznym, badania psychologów uczenia się nad związkami między bodźcem a reakcją, jak również współczesne badania prowadzone w obrębie spoleczno-poznawczego podejścia do osobowości.

6.    Często badacze osobowości łączą ze sobą elementy różnych podejść. Przykładem mogą być badania nad motywacją osiągnięć, nad wzorem zachowań typu A oraz nad zjawiskiem wyuczonej bezradności i depresji.

7.    Każda z trzech tradycji ma swoje wady i ograniczenia (zob. tabela 1.1). Choć jednak psychologowie osobowości idą różnymi drogami, to łączy ich troska

0    przestrzeganie naukowych standardów rzetelności i trafności obserwacji

1    pomiarów.

8.    Teorie służą wykrywaniu praw dotyczących związków między zmiennymi, określaniu tego. co jest znane, oraz wskazywaniu dróg badania tego, co nieznane. Każda z trzech tradycji nieco inaczej podchodzi do obserwacji oraz ustanawiania praw rządzących relacjami między zmiennymi. Łączy je jednak podejmowanie takich badań nad osobowością, które opierają się na metodzie naukowej.