DSC07052

208

Stanisław Kawula

wykształcenia rodziców (r =+0,475). Tak więc wyniki przeprowadzonych badań empirycznych pozwoliły udowodnić w pełni przyjętą hipotezę, iż świadomość wychowawcza rodziców jest tym czynnikiem, który w znacznym stopniu warunkuje przebieg nauki dzieci w szkole podstawowej, a zwłaszcza ich dalszą drogę zawodową i społeczną.

Przyjmując trzy podstawowe grupy czynników charakteiyzujących rodzinę jako środowisko wychowawcze: I) czynniki ekonomiczno-społeczne, 2) czynniki kulturalne, 3) czynniki psychospołeczne, trzeba się wreszcie zastanowić, które z nich i na jakim etapie kształcenia się dzieci i młodzieży są warunkiem pomyślnego startu społecznego. Wydaje się jednak, iż nie zakładając docelowo pełnego egalitaryzmu społeczno-ekonomicznego naszego społeczeństwa, można przypuszczać, że różnice w oddziaływaniu rodziny na dziecko występują przede wszystkim w zakresie czynników psychospołecznych, indywidualnych, swoistych tylko dla każdej rodziny. Dotyczyć to będzie zwłaszcza treści indywidualnej świadomości wychowawczej rodziców, ich refleksji ogólnej i pedagogicznej. Jednak w naszym kraju, będącym na pewnym etapie tworzenia społeczeństwa demokratycznego, istnieją jeszcze pewne -mniejsze lub większe — zróżnicowania warunków ekonomicznych, kulturalnych i społecznych, a zwłaszcza ogółu rodzin i dlatego uwidacznia się jeszcze wpływ tych zróżnicowań warunków rodzinnych dzieci i młodzieży na kształtowanie się dróg życiowych. Prawidłowość tę potwierdziły także w dużym stopniu nasze badania i aktualne raporty (E. Żak-Rosiak, 1996).

Dzieje się tak np. dlatego, że rodzice wykształceni i dobrze sprawujący swe funkcje opiekuńczo-wychowawcze oraz w optymalnym stopniu zapewniający warunki bytowe osiągają przyspieszenie rozwoju intelektualnego tych dzieci, które wzrastają w rodzinach o niskiej kulturze, złych warunkach materialnych, w atmosferze obniżonej refleksji ogólnej i pedagogicznej. Kwestie te są omówione bliżej w rozdziale XIII. Tutaj wskazać możemy na generalny wniosek o potrzebie wypracowania wzorca świadomości pedagogicznej współczesnych rodziców.

W świetle uzyskanych wyników badań nad świadomością wychowawczą rodziców okazuje się, że dla zapewnienia racjonalnego przebiegu procesów wychowawczych w rodzinie oraz właściwych form współpracy rodziny ze szkołą niezbędne jest upowszechnienie wśród rodziców elementarnej wiedzy o rozwoju dzieci i młodzieży oraz sposobach postępowania wychowawczego.

4. Rodzina a osiągnięcia szkolne dzieci i młodzieży

Sprawy optymalnego funkcjonowania współczesnej szkoły wymagają zespolenia i pozyskania różnorodnych sojuszników z rejonu jej działalności. Sojusznikami takimi są zakłady opiekuńcze, różne organizacje kulturalne i społeczno-ideowe.