DSCF0522

69

OCENA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH W ZAKRESIE EMPATII

wynik tego procesu (trafność), metoda skali szacunkowej wydobywa, i to niedoskonale, skutki tego procesu.

Najszerzej stosowaną aktualnie miarą opartą na poznawczej definicję empatii, jest ponad wszelką wątpliwość Skala Empatii Hogana (EM). Hogan (1969) rozpoczął opracowywanie tej skali od sformułowania następującej definicji empatii: „intelektualne lub dokonane przy pomocy wyobraźni zrozumienie czyjejś kondycji, bez faktycznego aktualnego doświadczania uczuć tej osoby” (8. 308). Definicja ta w oczywisty sposób ogranicza empatię do sfery nieafektywnej i kładzie nacisk zarówno na rezultat (zrozumienie cudzego stanu), jak i na proces (przyjmowanie ról). Przyjmując takie założenia, Hogan opracował w trakcie bardzo złożonego procesu 64-punktową skalę EM.

W największym skrócie: sędziowie kompetentni opisali „wysoce empatycz-nego człowieka”, opierając się na przytoczonej powyżej definicji, przy pomocy Califomia Q-sortu złożonego ze stu pozycji (Błock, 1961). Ten skomponowany z wybranych odpowiedzi opis został użyty do wybrania z grupy ludzi, dla których ustalono już wskaźnik Q-sortowania, jednostek charakteryzujących się wysoką lub niską empatią. Tych, których Q-sorty najbardziej (lub najmniej) dokładnie odpowiadały wysoce empatycznemu „ideałowi”, uznano za bardzo (lub mało) empatycznych. Po ustaleniu odpowiednich grup, aby wybrać pozycje do skali EM, użyto odpowiedzi z wypełnionych wcześniej kwestionariusze (np. MMPI, CPI). Wyselekcjonowano sześćdziesiąt cztery pozycje, przede wszystkim na podstawie zdolności różnicowania grup wysoko i nisko empatycznych.

Zdolność wewnętrzna skali EM jest akceptowalna, ale nie druzgocąca. Hogan (1969) relacjonował otrzymaną przez Rudera i Richardsona estymację zgodności wewnętrznej 0,71; Johnson, Cheek i Smither (1983) relacjonowali współczynnik alfa wynoszący 0,69; z kolei Cross i Sharpley (1982) stwierdzili rzetelność mierzoną współczynnikiem alfa na poziomie zaledwie 0,61. Rzetelność powtórzeniowa (test — retest) była większa, przy czym Hogan relacjonował współczynnik stabilności obejmujący okres dwóch miesięcy na poziomie 0,84. Niewątpliwie jednym z aspektów składających się na tę stosunkowo niską wewnętrzną rzetelność jest fakt, że miara złożona z sześćdziesięciu czterech pozycji zawiera trzy (Greif i Hogan, 1973) lub cztery (Johnson i in., 1983) względnie nieskorelowane składniki, które Johnson nazywa „społeczną pewnością siebie”, „zrównoważeniem”, „wrażliwością” i „nonkonformizmem”. Oznacza to, że istnieją obecnie pewne niejasności co do precyzji skali EM. Biorąc pod uwagę naturę jej czynników komponentowych oraz fakt, że skala ta jest znacząco powiązana z miarami lepszego przystosowania i funkcjonowania społecznego (zob. Chlopan i in., 1985), trafny wydaje się wniosek, że jest ona nie tyle miernikiem przyjmowania ról, co narzędziem oceny „przyjmowania roli zaposredniczonego umiejętnościami społecznymi”.