DSCF6101

482_PIOTR MACIEJ MAJEWSKI

w którym w ostrym tonie oskarżył on Watykan o działanie na szkodę Czech J Słowacji. Zarzucał on m.in., iż Czechosłowacja nie ma wciąż ani jednego 'I nego” kardynała, chociaż w czasach Austro-Węgier było ich na jej obszarze ^ trzech. Vrany postulował również, aby w związku z zajściami w Nitrze, żaden Sło | wak nie mógł być mianowany biskupem, a nuncjusz apostolski nie miał prawai wstępu na terytorium Słowacji. Nuncjusz Ciriaci uznał, że jako przedstawicielowi dyplomatycznemu suwerennego państwa należą mu się przeprosiny za tego tyJI oskarżenia zwłaszcza, iż partia agrarna, do której należał Vrany stanowiła rządzącej Czechosłowacją koalicji. Sprawa ta miała jednak nieprzewidziane konsekwencje, chociaż minister spraw zagranicznych Beneś złożył w imieniu władz przeprosiny, a partia agrarna zdystansowała się oficjalnie w stosunku do opinii Yranego. Ciriaci otrzymał bowiem od Andreja Hlinki list z wyrazami solidarności i przeprosinami za kłopoty, na jakie został narażony przez Słowaków. W kurtua-zyjnym podziękowaniu, opublikowanym następnie przez Hlinkę w „Slovaku’’l organie partii ludackiej, nuncjusz wyraził swą wdzięczność dla „szlachetnego na-1 rodu słowackiego”. Użycie sformułowania gens Slovacorum było dla polityków j czeskich kamieniem obrazy najcięższego kalibru. Podważało ono bowiem lamo-1 waną szczególnie przez środowisko polityczne Hradu koncepcję „czechosłowa-1 kizmu”, w myśl której nie istniał żaden oddzielny naród słowacki. W rezultacij wkrótce potem Ciriaci został uznany przez Pragę za persona non grata⁹¹.

Do ponownego odprężenia w stosunkach pomiędzy Czechosłowacją a Waty I kanem doszło dopiero po dwóch latach. W połowie lat trzydziestych w Pradze I zaczęto coraz wyraźniej zdawać sobie sprawę z powagi zagrożenia ze strony Nie! I mieć. W tej sytuacji dalsze pozostawanie w konflikcie politycznym ze Stolicy Apostolską stawało się poważnym błędem politycznym. W grudniu 1934 rokujI przywódca czeskiej partii katolickiej, Jan Sramek, udał się do Rzymu w celu przy-1 gotowania gruntu pod negocjacje dotyczące wznowienia stosunków i formalnego I uregulowania kwestii granic słowackich diecezji w myśl postanowień o modus I vivendi. Właściwe rozmowy miały miejsce w maju 1935 roku, a ich owocem był* oficjalne zaproszenie Edvarda Beneśa do złożenia wizyty w Watykanie⁹².

W czerwcu 1935 roku odbył się w Pradze ogólnopaństwowy kongres kato-1 lików, uświetniony przez Watykan obecnością papieskiego legata, arcybiskupa Paryża kardynała Jeana Verdiera, przyjętego przez władze Czechosłowacji ze 1 wszystkimi należnymi mu honorami. Kongres, w którym uczestniczyło około mio-1 na osób, stał się też okazją do zamanifestowania przez czechosłowackich polityko w I poparcia dla Kościoła, co uświadomiło wielu politykom, jak wielką posiada on siłę I polityczną⁹³. Szczególne wrażenie na obozie rządowym wywarł fakt, iż w zjeździe I brali zgodnie udział liczni przedstawiciele wszystkich żyjących w Czechosłowaejjl narodów — rzecz praktycznie już wówczas nie do pomyślenia w jakiejkolwiek innej sytuacji. Wśród polityków pojawiła się wówczas koncepcja, iż Kościół kił tolicki może stać się cennym sojusznikiem w staraniach o utrzymanie jedność® państwa⁹⁴.

Kolejnym znakiem normalizacji stosunków pomiędzy Stolicą Apostolska a Czechosłowacją stało się mianowanie 21 października 1935 nowego nuncjua ^{1 2 3 4 5}

_sZa, którym został znany ze swych sympatii dla Czechów szwajcarski Włoch, _fllSgr. Xaverio Ritter⁶. W listopadzie tego samego roku kapelusz kardynalski, pierwszy w niepodległej Czechosłowacji, otrzymał arcybiskup Pragi Kareł Kaspar. g_ząd był do tego stopnia ukontentowany tym faktem, iż zgodził się nawet na bywanie przez purpurata przysługującego jego stanowisku tytułu książęcego, co _w republice było odstępstwem od zasad konstytucyjnych⁷.

Sprawdzianem dla nawiązanego porozumienia stały się jednak wybory prezydenckie w grudniu 1935 roku. Ustępujący z urzędu ze względu na podeszły wiek idy stan zdrowia, Tomas Masaryk pragnął zapewnić sukcesję swemu najbliższemu współpracownikowi, Edvardowi Benesowi. Elekcji dokonywało Zgromadzenie Narodowe, w związku z czym kandydat musiał uzyskać poparcie większości parlamentarnej. Nie było to proste, gdyż dwie największe siły: agrariusze i Partia Niemców Sudeckich zamierzały wystawić własnych kandydatów. W tej sytuacji przysłowiowym Języczkiem u wagi” stali się słowaccy ludacy Andreja Hlinki. Ich poparcie dla swej kandydatury Benes zawdzięczał wyłącznie naciskom, jakie wywierał za pośrednictwem nuncjusza Rittera Watykan. Stolica Apostolska pragnęła stabilizacji stosunków na gruncie postanowień modus vivendi, a pragmatycznego Beneśa na czele państwa postrzegała jako najlepszego gwaranta układu^{8 9}.

Uwieńczeniem polityki wzajemnego zbliżenia stało się ogłoszenie 2 września 1937 przez Piusa XI konstytucji apostolskiej „Ad ecclesiatici regiminis incre-mentum”, która w sposób formalny wyznaczała nowe granice słowackich diecezji. Jednocześnie rząd czechosłowacki uwolnił dobra kościelne na Słowacji spod zarządu komisarycznego⁹&:£yrkumskrypcj a nie wprowadzała większych zmian, jeżeli chodd 0 granice diecezji w Czechach i na Morawach. Istniały tam nadal archidiecezje praska i ołomuniecka oraz diecezje: czeskobudziejowicka, litomierzycka, hradecka fjbmeńska. Niewielkie korekty wprowadzono jedynie w południowych rejonach państwa,_r gdzie diecezji czeskobudziejowickiej podporządkowano obszar Vitorazska, podlegający dotychczas diecezji St. Pólten, a diecezji bmeńskiej obszar wokół miejscowości Valatice, należący uprzednio do diecezji wiedeńskiej. Utrzy-manaizostała natomiast podległość wikariatu hrabstwa kłodzkiego archidiecezji praskiej i archiprezbiteriatu Kietrza archidiecezji ołomunieckiej. Nie zmieniło też wówczas struktury administracyjnej Kościoła na Ziemii Hhićińskiej oraz na Śląsku Cieszyńskim, które nadal podporządkowane pozostawały arcybiskupowi wrocław-skienpe|_:

Najistotniejsze zmiany cyrkumskrypcja wprowadzała w organizacji Kościoła na Słowacji. Terytorium dotychczasowej administratury apostolskiej w Tmavie wydzielono z archidiecezji ostrzyhomskiej i do czasu podjęcia nowych decyzji podporządkowano bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Z diecezji w Rożnavie i Koszycach wydzielono obszary leżące na południe od granicy czechosłowacko--węgierskiej i utworzono z nich administratury apostolskie. Dwie powyższe diecezje oraz diecezję spiską wyłączono z archidiecezji Egeru i tymczasowo podporządkowano bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Podobnie postąpiono z diecezjami w Bańskiej Bystrzycy, Nitrze, Mukaćevie i Presowie, uwalniając je spod

Tamże.

ⁿ A. Gajanova, O pom&ru Yatikanu k predmnichovske republice, [w:] Cirkev v naśm

dijinach, Praha 1960,1 164.

⁹³1. K ad 1 ec, op. cit., I 244 i251. Por. także: L. N5mec, : op. cit., s. 140.

f⁴ A. K. H u b e r, op. cit, 1 194.

Tamże, inne opracowania jako datę akredytacji nowego nuncjusza podają 26 sierpnia 1933. L. N 6 m e ę, op. cit., s. 140.

⁹⁶AK. Huber, op. cit., s. 194.

⁹¹ A. G11 a n o v a, op. cit, s. 166.

A K. Huber, op. cit, s. 195.

" L. N ft m e c, op. cit., s. 142-143.