DSCN2090 (2)

Rys. 4.103. Rozłogi u poziomki (Fragaria)

pqk

boczny

Rys. 4.104. Kłącze kokoryczki wielokwiatowej (Polygonaiuni muhiflontm). Pąk wierzchołkowy rozwija się w pęd nadziemny, a jako przedłużenie kłącza rozwija się pąk boczny (sympodialny sposób rozgałęziania się). Widoczne są blizny po pędach nadziemnych z łat ubiegłych

nich zredukowane łuskowate liście (lub blizny po nich), a w pachwinach liści pąki boczne. Z pąków wierzchołkowych lub bocznych wyrastają w odpowiednich warunkach pędy nadziemne (rys. 4.104). Także budowa anatomiczna kłączy pozwala odróżnić je od korzeni. Są to więc podziemne łodygi, mające węzły i międzywęźla, z których, zwłaszcza w węzłach, wyrastają korzenie przybyszowe.

Kłącza mogą zawierać znaczne ilości materiałów zapasowych i stanowią organy spichrzowe i przetrwalnikowe rośliny. Pędy nadziemne roślin tworzących kłącza w naszych warunkach klimatycznych jesienią obumierają, natomiast kłącze żyje w glebie dalej i na wiosnę z jego pąków szczytowych lub bocznych wyrastają nowe pędy nadziemne. Rośliny mające kłącza są więc roślinami trwałymi, wieloletnimi. Kłącza stanowią też organy rozmnażania wegetatywnego: każdy fragment, zawierający jeden lub więcej węzłów z pąkiem w pachwinie łuskowatego liścia, jest zdolny do wytworzenia nowej rośliny. Kłącza wytwarza wiele roślin, m.in. szparag, rabarbar. kosaciec, konwalia i większość paproci. Niektóre z tych roślin, np. perz, są właśnie z powodu kłączy trudnymi do zwalczenia chwastami.

Bulwy pędowe./Typowe bulwy pędowe są, podobnie jak kłącza, podziemnymi pędami, ale w odróżnieniu od kłączy wzrost ich jest ograniczony, zwykle też nie wytwarzają one korzeni przybyszowych, a ich trwałość jest ograniczona do jednego sezonu wegetacyjnego. Są to pędy, których łodyga ulega silnemu skróceniu i zgrubieniu. a liście prawic całkowitemu uwstecznicniu. Powszechnie znanym przykładem bulw pędowych są bulwy ziemniaczane (rys. 4.105). Roślina ziemniaka wytwarza. 3 rodzaje pędów: (I) pęd nadziemny, (2) podziemne rozłogi, tz.w. stolony i (3) bulwy/ Stolony wyrastają z dolnej podziemnej części normalnego nadziemnego pędu. z p§T chwin dolnych liści. [Bulwy powstają na końcach stolonów jako ich zgrubieniaTry-,. 4.105 C, D). Na młodych bulwach widoczne są jeszcze drobne, łuskowate liście. Na dojrzalej oddzielonej od rośliny bulwie ziemniaka widoczna jest reszta stolonu lub blizna, jaka pozostała po oderwaniu się bulwy. Na przeciwnym biegunie znajduje się pąk wierzchołkowy, a oprócz tego występują na niej. pąki boczne, które powstały w pachwinach nieobecnych już. łuskowatych liści/Zawierające pąki zagłębienia na bulwie nazywają się popularnie „oczkami". Na'wiosnę z pąków wyrastają nowe pędy nadziemne ziemniaków. Każdy fragment bulwy zawierający „oczko" może dać początek nowej roślinie (stąd możliwe jest rozmnażanie ziemniaka także z kawałków bulw).

C

koro

DBryrotno

rdzeń

łykiem

wewnętrznym

Rys. 4.105. Bulwy ziemniaka (Solanum tuberosum) (wg różnych autorów, i Malinowskigo i Strasbursera). A — siewka z bocznymi pędami rosnącymi jako podziemne rozłogi. B — dolna część starszej rośliny. C. D — rozwój bulw na końcach podziemnych rozłogów, E przekrój przez dojrzałą bulwę

Budowa anatomiczna bulwy ziemniaczanej podobna jest do budowy łodygi (rys. 4.105 Ej.jMłodą bulwę okrywa skórka, później zastępuje ją korkowica. Pod nią znajduje się kora pierwotna, zewnętrzne łyko i pierścień wiązek drewna, środek bulwy zajmuje silnie rozrośnięty rdzeń, w którego części peryferycznej rozproszone jest wewnętrzne łyko. Ta właśnie część rdzenia stanowi główną masę bulwy i zawiera duże ilości miękiszu spichrzowego ze skrobią jako podstawowym materiałem zapasowym oraz niewielką ilością białka. Jest to jednak białko o wysokiej wartości odżywczej, zbliżonej do sojowegórjYak jak kłącza, bulwy są organami spichrzowymi