DSCN6139 (Kopiowanie)

Biologią - ny, tftMhm dla    ^

naMnmmfaA rt^^Wiek“^l!^0W5!^a,aBw'gpn»totnótfcffwa(tamą dzisiajuznajemy«ac«,- 1 P? przyrody). Głosi ona. ze komórka jest podstawową jednostką zarówno strukturalną ^ I l funkcjonalną wszystkich organizmów żywych i że wykazuje wszystkie charakterystyce I właściwości żywych organizmów.

4.2.1.    Kształt i wielkość komórek

Ksztah komórek jest bardzo różny, pizeważnie dostosowany do funkcji, jaką komórka ma spctaóc Najpierwotniejsze komórki miały najprawdopodobniej kształt kuli - do dzisiaj zachowały g-1 jednokomórkowe, prymitywne organizmy np. sinice. Jednokomórkowce cudzożywne posiądą przeważnie kształty umożliwiające im poruszanie: ameba przelewa swoją cytoplazmę pełzając, oj pantofelek jest kształtu wrzecionowatego (opływowego). U nitkowatych glonów' komórki naj, I postać walców. W organizmie człowieka komórki nabłonkowe przybierają postać wiclościanró (najczęściej o sześciu lub czternastu ścianach) albo są płaskie. Krążące we krwi krwinki zbliżone są kształtem do kuli. zaś komórki nerwowe posiadają bardzo nieraz długie wypustki, którymi kontaktują się z odległymi częściami organizmu.

Również wielkość komórek bywa różna. Najmniejsze jednokomórkowce, np. mykopłazm I (Mycoplasmd) mają średnicę rzędu 0,15-0,2 mikrometra. Wielkość bakterii określić możni przeważnie cyfrą kilku mikrometrów, zaś duże ameby, osiągające średnicę 300-500 mikrometru* zobaczyć można gołym okiem - rozmiarami swymi odpowiadają kończącej to zdanie kropce. Przeciam wielkość komórek roślinnych, podobnie zresztąjak zwierzęcych, wynosi kilkadziesiąt mikrometrów Jednakże największe komórki roślinne - w łókna u indyjskiej rośliny rami (Boehmerina nivea) osiągąą długość 25-50 cm. Do największych komórek zwierzęcych (choć nieco nietypowych) należą jap ptaków. Jajo strusia osiąga średnicę 25-30 cm, a jajo wytępionego już ptaka Aepyomis z Madagaskai (ośmiokrotnie większe) miało pojemność ponad 10 litrów!

W organizmie człowieka najmniejszymi komórkami są małe limfocyty (jeden z rodzajów białych krwinek) o średnicy ok. 4 mikrometrów. Konkurują z nimi komórki nerwowe z tzw. warstwy drobinową kory mózgu, posiadające podobne rozmiary. Natomiast do największych komórek ludzkich należą komórki jajowe w pęcherzykach jajnika (średnica około 150 mikrometrów) oraz niektóre komórid nerwowe, których wypustki osiągają długość kilkunastu centymetrów.

4.2.2.    Prokaryola i Eukaryota

W protoplazmie komórki możemy - już pod stosunkowo niedużym powiększeniem - wyróżnić dwa elementv:karioplazine(gr. karyon - jądro) zwaną inaczej nukleonlazma (łac. intcleus —jądro), czyli zawartość jadra komórkowego oraz cytoplazmę stanowiąca resztę komórki. W organizmach zwierząt, roślin, grzybów i większości jednokomórkowców jądro wyraźnie oddzielone jest od cytoplazmy podwójną błoną. Są to tzw. komórki eukariotyczne (dosłownie: ..posiadające właściwe jądro”), a organizmy powyżej wymienione możemy zebrać w dużą grupę określaną mianem Eukarwm (por. rozdz. 7).

U bakterii i sinic jądro nic jest widoczne. Nukleoplazma występuje u tych organizmów pod postacią nici zawieszonych w cytoplazmie. Są to tzw. organizmy prokariotyczne czyli ProkaryoU (dosłownie: -posiadające pierwotne jądro”).

Budowa komórki prokariotycznej omówiona zostanie szczegółowo w rozdziale póświeconyni bakteriom i sinicom.

Najprostsza komórka, aby wykazać cechy istot żywych, musi posiadać co najmniej MD elementy: I blfiflK Imafafamu oddzielającą ją od środowiska i wybiórczo pobierającą zen nwzh.xł»