DSCN6447 (Kopiowanie)

im zakażenia, zaś sam pasożyt wytwarza trujące produkty przemiany materii. Jaja tego nicieni, wymagają wysokiej temperatury dla swego rozwoju, toteż występuje on przeważnie w krajach o ciepłym klimacie, choć od kilkudziesięciu lat zawleczony został także do Europy. Tu tęgoiyj*^ dwunastniczy często atakuje ludzi pracujących w kopalniach; w Polsce największa liczba mwazjj występuje na Śląsku.

Blisko spokrewnione z tęgoryjcem są mątwiki (rodzaj Heterodera), groźne pasożyty roślin. Mątwik buraczany (H. schachtt) powoduje znaczne szkody w uprawach buraków, mątwik ziemniaczany (« msiochiensis) niszczy plantacje ziemniaków, a mątwik korzeniowy (H. marioni) jest postrachem ogrodników, hodujących w szklarniach pomidory, ogórki i kwiaty. Mątwik ziarnowy niszczy ziarna roślin uprawnych (ryc. 7-98). Uszkodzenia roślin powodują także węgorki (rodzaj tylenchus).

Natomiast u ludzi - zwłaszcza w krajach tropikalnych - żyje węgorek jelitowy (Sirongyloides stercoralis), zawleczony również i do Polski. Są to nieduże nicienie (samica ma ok. 2 mm długości), | pasożytujące w górnym odcinku jelita cienkiego. Ciekawe, że pasożytami są wyłącznie samice. Mają one triploidalną liczbę chromosomów i składają jaja, z któiych larwy wylęgają się w drodze parteoogenezy. Larwy mogą przechodzić rozwój homogeniczny (tzn. przekształcać się w następstwie wylinek i atakować żywiciela, do którego organizmu wnikają przez skórę), lub też rozw$ heterogeniczny (pośredni). W tym ostatnim przypadku występuje pokolenie larw rabditopodobnych, które odżywiają się substancjami organicznymi z kału i gleby i osiągają dojrzałość płciowąjako diploidalne samice i haploidalnc samce. Ze składanych przez nie jaj wylęgają się następne pokolenia larw, które albo uzyskują dojrzałość płciowąjako saprofity żywiące się butwiejącymi szczątkami, \ albo też linieją w larwy filariopodobne, atakujące żywiciela, wnikające przez skórę i w jelicie przekształcające się w osobniki dorosłe. Ponieważ larwa po wniknięciu do oiganizmu wędruje w krwiobiegu, powoduje nierzadko odczyn alergiczny. Natomiast dorosłe pasożyty powodują uszkodzenie jelit, tym większe, im masywniejsza jest ich inwazja.

Mewióifca

Kyc. 7-99. Włosień kręty (Trichinella spi-rults). A - osobniki dorosłe; B - larwy (tryclnny - Ir) vy mięśniach; C - krążenie

v w i)i/vrii<l/u- Ulu_

Szczególnie groźnym pasożytem człowieka jest włosień kręty (Trichinella soiralis). Jest to typowy pasożyt polikseniczny, tzn. atakujący różne gatunki zwierząt: wywołuje on groźną chorobę zwana trychinozą Zarażony osobnik staie sic najpierw żywicielem osłatecznvmi;| a następnie żywicielem Pośrednim włośnia krętego; w tvm drugim przypadku larwa może przeżyć w mięśniach 20 - 30 lat, nie tracąc zdolności do dalszego rozwoju.

W przypadku włośnia zakażenie następuje poprzez spożyciezarażonego mięsa (ryc. 7-99). Teoretycznie wiek gatunków zwierząt może być żywicielem włośnia krętego, praktycznie jednak - skoro zaraża się ten. kto zjadł mięso- j rezerwuarem pasożytów mogą być jedynie zwierząt* j mięsożerne (drapieżne i padlinożercy, np. Iwy. tygrysy, wilki, sępy) i wszystkożerne (np. dziki, psy, wiewiórki niedźwiedzie, jeże). W Polsce głównym "siedliskiem' włośni krętych są szczury, lisy i borsuki; natomiast lud/k zarażają się, spożywając nie badane przez weterynarza mięso wieprzowe. Przed wprowadzeniem obowiązkowy* badań mikroskopowych mięsa świń trychimwa pM w Europie bardzo powszechna; nieraz wymierała im ^iB* połowa ludności miasteczka (np. w Hadersla**^ w Niemczech w 1865 roku).