DSCN6447 (Kopiowanie)

im zakażenia, zaś sam pasożyt wytwarza trujące produkty przemiany materii. Jaja tego nicienia wymagają wysokiej temperatury dla swego rozwoju, toteż występuje on przeważnie w krajach o ciepłym klimacie, choć od kilkudziesięciu lat zawleczony został także do Europy. Tu tęgoiyjec dwunastniczy często atakuje ludzi pracujących w kopalniach; w Polsce największa liczba inwazji występuje na Śląsku.

Blisko spokrewnione z tęgoryjccm są mątwiki (rodzaj Heterodera), groźne pasożyty roślin. Mątwi buraczany (H. schachti) powoduje znaczne szkody w uprawach buraków, mątwik ziemniaczany (H rostochiensis) niszczy plantacje ziemniaków, a mątwik korzeniowy (//. marioni) jest postrachem ogrodników, hodujących w szklarniach pomidory, ogórki i kwiaty. Mątwik ziarnowy niszczy ziarna roślin uprawnych (ryc. 7-98). Uszkodzenia roślin powodują także węgorki (rodzaj Tylenchus).

Natomiast u ludzi - zwłaszcza w krajach tropikalnych - żyje węgorek jelitowy (Sirongyloida siereoralis), zawleczony również i do Polski. Są to nieduże nicienie (samica ma ok. 2 mm długości), pasożytujące w górnym odcinku jelita cienkiego. Ciekawe, że pasożytami są wyłącznie samice. Mają one triploidalną liczbę chromosomów i składają jaja, z których larwy wylęgają się w drodze partenogenezy. Larwy mogą przechodzić rozwój homogeniczny (tzn. przekształcać się w następstwie wylinek i atakować żywiciela, do którego organizmu wnikają przez skórę), lub też rozwój heterogeniczny (pośredni). W tym ostatnim przypadku występuje pokolenie larw rabditopodobnych, j które odżywiają się substancjami organicznymi z kału i gleby i osiągają dojrzałość płciowąjaleo diploidalne samice i haploidalne samce. Ze składanych przez nie jaj wylęgają się następne pokolenie i larw, które albo uzyskują dojrzałość płciową jako saprofity żywiące się butwiejącymi szczątkami, albo też linieją w larwy fllariopodobnc, atakujące żywiciela, wnikające przez skórę i w jelicie przekształcające się w osobniki dorosłe. Ponieważ larwa po wniknięciu do organizmu wędruje I w krwiobiegu, powoduje nierzadko odczyn alergiczny. Natomiast dorosłe pasożyty powodują uszkodzenie jelit, tym większe, im masywniejsza jest ich inwazja.

Ryc, 7-99. Włosień kręty (Trićltiriella spi-ruUs). A - osobniki dorosłe; B - larwy (trychiny - trj w mięśniach: C - krążenie włośnicy w przyrodzie (JD).

Szczególnie groźnym pasożytem człowieka iestwłosleń kręty (Trichinella spira/is). Jest to typowy pasożyt polikseniczny, tzn. atakujący różne gatunki zwierząt: wywołuje on groźną chorobę zwana trychinozą. Zarażnm osobnik staie się najpierw żywicielem ostateczny a następnie żywicielem pośrednim włośnia krętego: vv tym drugim przypadku larwa może przeżyć w mięśniach 20 - 30 lat. nie tracąc zdolności do dalszego rozwoju.

W przypadku włośnia zakażenie następuje poprze* spożycie zarażonego mięsa (ryc. 7-99). Teoretycznie wiek gatunków zwierząt może być żywicielem włośnia krętego, praktycznie jednak - skoro zaraża się ten, kto zjadł niięso-rczerwuarem pasożytów mogą być jedynie zwierzę!* mięsożerne (drapieżne i padlinożercy, np. Iwy, tygrysy, wilki, sępy) i wszystkożeme (np. dziki. psy. wiewiórki, niedźwiedzie, jeże). W Polsce głównym "siedliskiem włośni krętych są szczury, lisy i borsuki; natomiast lud** zarażają się, spożywając nie badane przez weterynarz* mięso wieprzowe. Przed wprowadzeniem obowiązko"¹)'^ badań mikroskopowych mięsa świń trychinozą M* w Europie bardzo powszechna; nieraz wymierała nu połowa ludności miasteczka (np. w Hadersłek* w Niemczech w 1865 roku).