DSCN6483 (Kopiowanie)

larwa poczwarka robotnica    królowa    truteri

Ryc. 7-126. Postacie pszczół miodnych (Apis mellifera) (JD).

opiekują się jajami, żywią i pielęgnują parę królewską, rozbudowują gniazdo itd. O metamorfozie larwy w żołnierza, robotnika, króla lub królową decyduje rodzaj przyjmowanego pokarmu w pewnych, zasadniczych okresach życia. Larwy żywią się drewnem, gnijącymi substancjami roślinnymi, ale taki* np. martwymi ciałami padłych termitów. Jeżeli pokarm jest bogaty w białko, larwa przekształca się w żołnierza. Osobniki płodne (król i królowa) powstają wówczas, gdy larwy karmione są "mleczkiem", wydzieliną gruczołów znajdujących się na głowach dorosłych termitów. Król i królowa otrzymują ten pokarm stale; gdy któreś z nich zginie, jego pożywienie zaczyna dostawać inny członek kolonii, przekształcając się po jakimś czasie w osobnika zdolnego do rozrodu (tzn. w zastępczą królową hib “p.o.” króla); może to być robotnik albo żołnierz. Pokarm królewski otrzymują także niektóre larwy, rozwijają się z nich wówczas młode królowe i młodzi królowie, o długich skrzydłach, którzy opuszczają gniazdo rodzinne i wysoko w powietrzu odbywają lot godowy. Po dobraniu się pary następuje odrzucenie skrzydeł, po czym para królewska zakłada gniazdo. Gdy z zapłodnionych jaj wylęgną się pierwsi żołnierze i robotnicy, para rodzicielska przekształca się w “maszyny” wyspecjalizowane do rozmnażania - muszą być pielęgnowani i żywieni przez robotników.

Hodowana od wieków przez człowieka pszczoła miodna (Apis melli/era) żyje w koloniach czyli rojach, złożonych z jednej królowej (samicy), kilkuset trutni (samców) i wielu tysięcy robotnic (bezpłodnych samic). W czasie lotu godowego królowa kopuluje, otrzymując plemniki od trutnia, który wkrótce potem ginie. Spermę przechowuje królowa zwykle przez długi okres czasu w zbiorniku nasiennym; jest on zaopatrzony w specjalne zastawki, dzięki którym samica może składać jaja zapłodnione lub niczapłodnionc. Z jaj niezapłodnionych wylęgają się haploidalne trutnie; z jaj zapłodnionych diploidalne samice. Większość z nich będzie niezdolnymi do rozmnażania robotnicami - decyduje o tym rodzaj pożywienia, jakie otrzymują w postaci larwalnej. Jeśli larwa otrzymuje tzw. “mleczko pszczele” (wydzielinę gardzieli robotnic) przez cały okres karmienia (6 dni), powstanie z niej królowa. Jeżeli jednak "mleczkiem” karmiona będzie przez 2-3 dni, a następnie mieszaniną nektaru i pyłku - wyrośnie z niej robotnica. O tym, czym karmione są larwy, decydują najprawdopodobniej feromony (specyficzne

substancje zapachowe) wydzielane przez królową; gdy kolonia jest zbyt duża lub samica zbyt wiekowa, feromony nie docierają do wszystkich komór larwalnych i robotnice zaczynają karmić niektóre larwy po “królewsku". Młoda królowa wkrótce po wylęgu wylatuje z ula. zabierając ze sobą część robotnic; jest to tzw. rójka pszczół, w wyniku której powstanie nowy rój (kolonia). Królowej towarzyszą trutnie, a jeden z nich zaplemnia samicę; odtąd dalsza obecność trutni w roju jest zbyteczna, więc robotnice od tego momentu nastawione sa do nich wrogo, wypędzając trutnie z ula lub zakłuwając żądłami. Rozwój pszczoły - od złożenia jaja po opuszczenie poczwarki - trwa 21 dni. Robotnice w roju wykonują różne prace - jest to uzależnione od ich wieku-Najpietw są “pomocnicami” - przez pierwsze trzy dni swego życia czyszczą komórki plastrów. Potem stają się “żywicielkami - pielęgniarkami”: w 3-5 dniu żywią larwy dorosłe pyłkiem i miodem, a 5-10 dniu młode larwy wydzieliną swych gruczołów (“mleczkiem pszczelim”). Następnie (10-18 dzień) awansują do roli “domownic”, które pełnią straż w ulu, odbierają pożytek (ptzyniesiony nektar i pyłek) i przetwarzająco na miód, wydzielają wosk do budowy plastrów i dbają o czystość pomieszczeń. Wreszcie w wieku 18-20 dni (wówczas, gdy wytwarzają najwięcej soku żołądkowego) pełnią funkcję “lotnych strażniczek" na zewnąlR ula, atakując intruzów śmiercionośnym żądłem. W końcu zostają “zbieraczkami”, które wylatują i uh w poszukiwaniu pożytku. Całkowity okres przeżycia pszczoły-robotnicy latem wynosi 6-9 tygodni.

Rycina 7-127 ilustruje budowę III pary odnóży tułowiowych u pszczoły miodnej. Jest to ikwkuMb przykład przystosowania struktury do czynności - w tym wypadku do zbierania pyłku kwiatowe?*

I

I,

Z

&

m

1

ty

1100

^dole lijącet ® Lłtanch

■apt ^iajak